ارکان قیاس

[ویکی فقه] ارکان قیاس به عناصر مقوّم قیاس فقهی «تمثیل منطقی» اطلاق می شود.
ارکان قیاس، عناصری است که قوام قیاس به آن ها بستگی دارد و با فقدان یکی از آن ها قیاس مختل می گردد.
برخی ارکان قیاس
این عناصر عبارت است از:۱. اصل یا مقیس علیه: مورد یا واقعه ای است که حکم شرعی آن از راه نص یا اجماع بیان شده است؛۲. فرع یا مقیس: مورد یا واقعه ای است که حکم آن از راه نص یا اجماع بیان نشده و مجتهد در پی کشف حکم آن است؛۳. علت یا جامع: سبب حکم شرعی در «اصل» است و شارع بر اساس آن برای اصل، حکم صادر کرده است و همان چیزی است که مجتهد آن را جهت مشترک میان اصل و فرع می داند و به سبب همین اشتراک، حکم را از اصل به فرع سرایت می دهد؛۴. حکم اصل: حکمی شرعی است که از راه نص یا اجماع برای اصل یا مقیسٌ علیه ثابت شده است و مجتهد قصد دارد از طریق قیاس ، آن را به فرع سرایت دهد.برای مثال، اگر نصی به حرمت خمر (شراب انگور) به خاطر مسکر بودن آن دلالت نماید و مجتهد بخواهد از طریق قیاس، حکم فقاع (آب جو) یا نبیذ (شراب حبوبات و میوه جات) را مشخص نماید، اصل عبارت است از خمر، فرع عبارت است از فقّاع یا نبیذ، علت عبارت است از اِسکار و حکم اصل عبارت است از حرمت.