اخوند

به هر حال این زبان کهن که در جاهای سخت گذر و دور افتاده تر باقی مانده است یک زبان ایرانی شمال غربی است. البته با گویشهای مختلف کردی هم نزدیک است بویژه با کردی اورامی خیلی نزدیک می باشد. احیانا همه ی این زبانها و گویش ها از یک نیا و ریشه ی بومی ایرانی می باشند. در این زبانها و گویش های ایرانی پیشوندهایی وجود دارند که پتانسیل بزرگی برای ساختن فعل و واژه ایجاد می کنند. البته در فارسی کنونی هم رد و نشان این پیشوندها تقریبا به وفور دیده می شود. این پیشوند های فعل ساز عبارتند از: آ، ب، دَ، ، وی، پِ، رو ، جی، که به اول ریشه ی اصلی فعل آمده و معنای آنرا تغییر می دهند.
آده= بده، پده= از پایین به سمت بالا بده، ویده= از بالا به پایین بده، جیده= به داخل یک چیزی بده یا بفرست، .
همچنین آخون ، دخون، ویخون پخون، جیخون که ریشه خوندن با این پیوندها معانی مختلف می گیرد.
در این زبانهای ایرانی
آخون= بخون و
همچنین یکی از پیشوند های فاعلی اَ می باشد.
اَ ران_ اَران یا اَرون= راننده
اَ ساز ، اَساز="سازنده
اَخون= خواننده ، درس خوان
اَخوند= خوانده، درس خونده، درس خونده ی سنتی
که مصوت اَ به آ تبدیل و آخوند شده است.
موید این معنای آخوند همین کلمه آخوند به معنای معلم سنتی درس خونده ی سنتی و مکتب خونه ای و حوزوی یا ملا و روحانی می باشد .

زکی ولیدی طوغان، محقق ترک در مقاله ای که در اسلام آنسیکلوپدیسی نوشته است این کلمه را تلفظ و تحریفی از آرْخون یا آرگون یونانی، که عنوان روحانیون مسیحی و رؤسای کلیسای نسطوری بوده و در سرزمینهای آسیایی رواج داشته، دانسته است.
هیچ یک از این اشتقاقات خالی از اشکالات تاریخی و زبان شناسی نیست و هنوز توافق کلی بر سر اصل و ریشه این کلمه حاصل نشده است.