[ویکی فقه] اخلاق کاربردی که گاهی اخلاق عملی(practical ethics) نیز نامیده می شود در کاربرد جدیدش عمدتا در دهه های اخیر از ناحیه متفکرین غربی رایج شده است؛ البته بسیاری از موضوعات اخلاق کاربردی در ابواب مختلف کتب اخلاقی عالمان مسلمان آمده است،مانند اخلاق دانشوری، پزشکی و محیط زیست.
شکل گیری و تأسیس رشته جدیدی در مطالعات اخلاقی به نام اخلاق کاربردی عمدتاً به هدف پاسخ گویی به چند دسته مسائل و چالشها صورت گرفته:اول مجموعه مسائل اخلاقی نوپدید که عمدتا ناشی از پیشرفتهای علم و فنآوری است.دوم، مسائل اخلاقی خاص هر یک از عرصه های اختصاصی زندگی مدرن و بالاخره حل مؤثر معماها یا همان تعارضات اخلاقی که البته برخی از آنها مانند سقط جنین دیرزمانی دامن گیر بشر بوده است. البته این رویکرد به اخلاق کاربردی تا حدی در گذشته نیز مورد توجه عالمان اخلاق مسلمان نیز بوده و آنان به عناوینی نظیر اخلاق حکمرانی، اخلاق دانشوری، اخلاق پزشکی و اخلاق محیط زیست توجه داشته اند. به بسیاری از موضوعات اخلاق کاربردی در ابواب مختلف کتب اخلاقی عالمان مسلمان پرداخته شده است. در مواردی نیز تالیفات مستقلی در برخی موضوعات انجام گرفته است که از باب نمونه می توان کتاب « آداب المتعلمین » خواجه نصیر الدین طوسی (۵۹۷- ۶۷۲) و « منیه المرید فی آداب المفید و المستفید » نوشته شهید ثانی ( ۹۰۹-۹۶۶) در خصوص اخلاق دانشجویی نام برد.یکی از رسالت های اخلاق کاربردی این است که به تحلیل و بررسی ریشه ای مسائل اخلاقی بپردازد و راه تشخیص تکالیف اخلاقی و شیوه تحقق آنها در حوزه های خاص زندگی را بررسی کند. به عنوان مثال همه می دانند که رشوه دادن و گرفتن از نظر اخلاقی نادرست است اما اگر در موردی راه رسیدن به حقوق شخصی مبتنی بر دادن رشوه باشد ممکن است به راحتی نتوان تشخیص داد که در چنین شرایطی هم رشوه دادن اخلاقا ناپسند و زشت است. اندیشمندانی که در مغرب زمین به اخلاق کاربردی می پردازند، علاوه بر آموزش و انتشار مقالات بعضاً به دوائر دولتی، بیمارستان ها، مؤسسات حقوقی، گروه های پزشکی، شرکت های تجاری و بنگاه های مهندسی خدماتِ آموزشی و مشاوره ای اخلاقی می دهند.
تعاریف
تعاریف گوناگونی از اخلاقِ کاربردی ارائه شده است؛یک تعریف محدود از اخلاق کاربردی عبارت است از:«کاربرد نظریه های اخلاقی کلی در مسائل اخلاقی با بی طرفی در حل این مسائل». در این تعریف اخلاق کاربردی نوعی از اخلاق هنجاری است که با تطبیق اصول اخلاقی بر مصادیق به نحوی جزیی تر به حل مسائل اخلاقی می پردازد.در تعریفی دیگر که به لحاظ گستره قدری وسیع تر از تعریف سابق است اخلاق کاربردی عبارت است از:«هرگونه کاربست انتقادی روش های فلسفی برای سنجش تصمیمات عملی اخلاقی و مواجهه با مسائل، رفتارها و سیاست های اخلاقی در حرفه ها، تکنولوژی، حکومت و غیره».
موضوع
در این میان برخی در تعریف اخلاق کاربردی بر موضوع بحث تمرکز نموده اند. موضوع اخلاق کاربردی در واقع همان مسائل واقعی در زندگی روزمره است که بعد هنجاری و ارزشی دارند. این موضوعات غالباً در اثر پیشرفت فن آوری پدید می آیند. اخلاق کاربردی با جستجو و کاوش در ابعاد مختلف یک موضوع و با تکیه بر اصول پذیرفته شده اخلاقی همواره گزینه های جدیدی را برای عمل و تصمیم سازی پیش روی می نهد که ارزشها و اصول اخلاقی موجود، ملاک کارآمدی برای ارزیابی آنها ندارد.
مطالعات در اخلاق کاربردی
...
شکل گیری و تأسیس رشته جدیدی در مطالعات اخلاقی به نام اخلاق کاربردی عمدتاً به هدف پاسخ گویی به چند دسته مسائل و چالشها صورت گرفته:اول مجموعه مسائل اخلاقی نوپدید که عمدتا ناشی از پیشرفتهای علم و فنآوری است.دوم، مسائل اخلاقی خاص هر یک از عرصه های اختصاصی زندگی مدرن و بالاخره حل مؤثر معماها یا همان تعارضات اخلاقی که البته برخی از آنها مانند سقط جنین دیرزمانی دامن گیر بشر بوده است. البته این رویکرد به اخلاق کاربردی تا حدی در گذشته نیز مورد توجه عالمان اخلاق مسلمان نیز بوده و آنان به عناوینی نظیر اخلاق حکمرانی، اخلاق دانشوری، اخلاق پزشکی و اخلاق محیط زیست توجه داشته اند. به بسیاری از موضوعات اخلاق کاربردی در ابواب مختلف کتب اخلاقی عالمان مسلمان پرداخته شده است. در مواردی نیز تالیفات مستقلی در برخی موضوعات انجام گرفته است که از باب نمونه می توان کتاب « آداب المتعلمین » خواجه نصیر الدین طوسی (۵۹۷- ۶۷۲) و « منیه المرید فی آداب المفید و المستفید » نوشته شهید ثانی ( ۹۰۹-۹۶۶) در خصوص اخلاق دانشجویی نام برد.یکی از رسالت های اخلاق کاربردی این است که به تحلیل و بررسی ریشه ای مسائل اخلاقی بپردازد و راه تشخیص تکالیف اخلاقی و شیوه تحقق آنها در حوزه های خاص زندگی را بررسی کند. به عنوان مثال همه می دانند که رشوه دادن و گرفتن از نظر اخلاقی نادرست است اما اگر در موردی راه رسیدن به حقوق شخصی مبتنی بر دادن رشوه باشد ممکن است به راحتی نتوان تشخیص داد که در چنین شرایطی هم رشوه دادن اخلاقا ناپسند و زشت است. اندیشمندانی که در مغرب زمین به اخلاق کاربردی می پردازند، علاوه بر آموزش و انتشار مقالات بعضاً به دوائر دولتی، بیمارستان ها، مؤسسات حقوقی، گروه های پزشکی، شرکت های تجاری و بنگاه های مهندسی خدماتِ آموزشی و مشاوره ای اخلاقی می دهند.
تعاریف
تعاریف گوناگونی از اخلاقِ کاربردی ارائه شده است؛یک تعریف محدود از اخلاق کاربردی عبارت است از:«کاربرد نظریه های اخلاقی کلی در مسائل اخلاقی با بی طرفی در حل این مسائل». در این تعریف اخلاق کاربردی نوعی از اخلاق هنجاری است که با تطبیق اصول اخلاقی بر مصادیق به نحوی جزیی تر به حل مسائل اخلاقی می پردازد.در تعریفی دیگر که به لحاظ گستره قدری وسیع تر از تعریف سابق است اخلاق کاربردی عبارت است از:«هرگونه کاربست انتقادی روش های فلسفی برای سنجش تصمیمات عملی اخلاقی و مواجهه با مسائل، رفتارها و سیاست های اخلاقی در حرفه ها، تکنولوژی، حکومت و غیره».
موضوع
در این میان برخی در تعریف اخلاق کاربردی بر موضوع بحث تمرکز نموده اند. موضوع اخلاق کاربردی در واقع همان مسائل واقعی در زندگی روزمره است که بعد هنجاری و ارزشی دارند. این موضوعات غالباً در اثر پیشرفت فن آوری پدید می آیند. اخلاق کاربردی با جستجو و کاوش در ابعاد مختلف یک موضوع و با تکیه بر اصول پذیرفته شده اخلاقی همواره گزینه های جدیدی را برای عمل و تصمیم سازی پیش روی می نهد که ارزشها و اصول اخلاقی موجود، ملاک کارآمدی برای ارزیابی آنها ندارد.
مطالعات در اخلاق کاربردی
...
wikifeqh: اخلاق_کاربردی