اجوف

[ویکی فقه] اجوف یعنی توخالی و میان تهی در مقابل صمد که محکم و استوار و پر است «الصمد التی لا جوف له» و به معنی کسی که تشنه و گرسنه نمی‏شود در میدان نبرد.
این اصطلاح را متکلمان جهت بیان و توجیه و تأویل کلمه صمد در آیه الله الصمد وارد در معقول کرده‏اند زیرا از این راه که ذات حق جسم و جسمانی نیست که وصف آن به صمد درست باشد مواجه با اشکال شده‏اند و از این جهت هر یک تأویلی و تصرفی کرده‏اند.
دیدگاه صدرالمتالهین
صدرا این مسأله را از نظر فلسفه خاص خود مورد دقت قرار داده و گوید اجوف صفت مخلوق است چنانکه صمد صفت خالق است و «نعت المخلوق بالاجوف تشبیه فی غایة الحسن و البلاغة فی الکلام و هو فی مقابلة نعت الله بالصمد و ذلک لان کل ممکن مرکب من ماهیة و وجود الماهیة کالعدم فی انها لا تحصل لها فی ذاتها فلها تجاویف بحسب تلک الأعدام»
او می‏گوید هر ممکنی مرکب از ماهیت و وجود است و ماهیت امر عدمی و حدّ وجود است و امری است لا متحصل و تحصل ممکنات بوجود است و وجود محیط بماهیات است مانند احاطه کره مجوفه بفضائی که معین و محدود بآن شده است از این جهت ممکنات اجوف‏اند.
و بالجمله هویات وجودی ممکنات مستصحب اعدام و نقائص‏اند و آنها را بر حسب اعدام و نقائص تجاویفی است و هر اندازه که موجودات از منبع خیر دورتر باشند نقائص و اعدام آنها زیادتر بوده و مجوف‏ترند و بر خلاف وجود واجبی که وجود بحت و صمد است و منسوب باعدام و ظلمات و نقائص نیست.