ابوبکر بن سعد بن زنگی

اتابک مظفرالدین ابوبکر بن سعد بن زنگی یا اتابک ابوبکر ( ۶۲۳–۶۵۸ هجری قمری/۱۳۲۶–۱۲۶۰ میلادی ) پسر سعد بن زنگی و ششمین و معروفترین اتابکان سَلغُری فارس ( ۱۱۴۸–۱۲۸۶ میلادی ) بود. به روزگار پادشاهی او، شکوه و شوکت این سلسله به اوج بلندی رسید و «پارس» رونق و آبادانی فراوان یافت.
تاریخ تولد و وفات و مدت شهریاری او را صریحاً ننوشته اند، ولی چون به تصریح خواجه رشیدالدین فضل الله در جامع التواریخ، ۶۷ سال در این جهان زیسته، ظاهراً در حدود سال ۵۹۱ هجری قمری ( ۱۱۹۴ میلادی ) تولد یافته است. وفات وی نیز به تصریح همان مورخ، پنجم جمادی الثانی سال ۶۵۸ هجری قمری ( ۱۲۵۹ میلادی ) روی نموده و مدت شهریاری او هم به روایت دقیق جامع التواریخ ۳۴ سال بوده است. صاحب شیرازنامه گورگاهش را در «رباطِ اَبِش» کنار پدر گفته است. [ ۱]
سعدی تخلّصِ خودش را از نامِ فرزند وی گرفته است:
پس از پدر در سال ۶۲۳ هجری به امارت رسید. ۳۵ سالی در فارس حکومت نمود. اتابک ابوبکر در تمام مدت امارت فارس با ملوک شبانکاره درگیری داشت. در اوایل امارت به سواحل و جزایر خلیج فارس لشکر کشید و بحرین و کیش و مسقط و عمان را از بصره تا سواحل هند به تصرف آورد. پس از آن، گه گاه خود را «سلطان البرّ و البحر» خواند. اظهار طاعتش نسبت به مغول که به خاطر آن یرلیغ سلطنت فارس را با لقب قتلغ خانی از جانب اوگتای خان مغول دریافت در نزد اهل فارس تدبیر عاقلانه ای تلقی شد که بدان وسیله اقلیم فارس از تجاوز مغول در امان ماند. اما در این اظهار تبعیت در سال ۶۵۶ هجری ناچار شد عده ای از سپاه خود را هم برای تسخیر بغداد همراه هلاکوخان بفرستد و این کار او در نزد دوستداران آل عباس با نظر قبول تلقی نشد. هلاکو هم حکومت وی را بر فارس تأیید کرد و پسرش سعد بن ابوبکر را که اتابک برای اظهار تبعیت به درگاه او فرستاده بود اکرام نمود اما در همان ایام و در در سال ۶۵۸ هجری که اتابک در شیراز وفات یافت، پسرش سعد بن ابوبکر هم در راه بازگشت از اردوی ایلخان در حدود تفرش درگذشت و امارت فارس به اتابک محمد بن سعد رسید که طفلی خردسال بود. او نیز دو سال بعد در سال ۶۶۰ هجری از بام به زیر افتاد و هلاک شد. [ ۲]

ابوبکر بن سَعْد بن زنگی (۵۹۱ـ۶۵۸ق)
ششمین اتابک (۶۲۳ـ۶۵۸ق)از سلسلۀ اتابکان فارس. از مشهورترین فرمانروایان سَلْغُری است که در دوران حکومتش، سرزمین فارس آبادانی بسیار یافت و به علت سازگاری و همکاری با مغولان توانست سرزمین فارس را از تهاجم و آسیب مغولان دور نگه دارد. او در دورۀ پادشاهی اش خدمات زیادی برای مردم انجام داد از قبیل افزایش درآمد کشاورزان، تسهیلات مالیاتی، مهیّاکردن شرایط بازگشت روستاییان آواره به روستاهای خود، بازگرداندن املاک به تصرف درآمدۀ دیوان به صاحبان اصلی. مردم در دوران او آسوده زندگی می کردند. وی زمانی که خاطرش از مغولان آسوده شد دامنۀ متصرفاتش را تا کیش و بحرین گسترد. پس از درگذشت چنگیزخان و به قدرت رسیدن اکتای قاآن و هولاکوخان با فرستادن برادرزاده اش تهمتن و پسرش سعد و پرداخت به موقع مالیات، توانست فارس را در امان نگه دارد. او مغولان را با فرستادن سپاهی برای کمک به فتح بغداد بیش از پیش راضی نگه داشت و به آنان پیروزی شان را تهنیت گفت. ابوبکر پادشاهی دیندار بود اما با ترویج علوم عقلی از قبیل فلسفه و منطق و حکمت مخالف بود. از این رو کسانی چون صدرالدین محمود اشنهی و شهاب الدین توده پشتی را از فارس تبعید کرد. ولی شاعران و عالمان عارف را محترم می شمرد. شیخ سعدی هم عصر ابوبکر بود. سعدی در مقدمۀ گلستان ابوبکر و پسرش سعد و وزیرش فخرالدین را، که بسیار دانش دوست و بانی موقوفات بود، ستوده است. ابوبکر بن سعد در شیراز درگذشت و پیکرش را در رباط ابش، کنار مزار پدرش سعد ابن زنگی به خاک سپردند.