[ویکی فقه] اِبْن ِ زاکور، ابوعبدالله محمد بن قاسم بن محمد بن عبدالواحد ابن احمد (ح ۱۰۷۵- ۲۰ محرم ۱۱۲۰ق /۱۶۶۵-۱۱ آوریل ۱۷۰۸)، ادیب ، فقیه ، عارف ، شاعر و مورخ است.
وی در فاس در خاندانی سرشناس به دنیا آمد که تا این زمان نیز شهرت خود را همچنان حفظ کرده اند. ابن زاکور در فاس وفات یافت و در گورستان باب گیسه مدفون گردید.
اساتید و اجازات علمی
هنوز خردسال بود که در فاس - که آن هنگام از مراکز علمی به شمار می آمد - با محافل علمی سروکار پیدا کرد. او خود اشاره می کند که در نوجوانی پیوسته در مجلس درس شیخ عبدالقادر فاسی حضور می یافته ، اما از درس و بحث وی چیزی درک نمی کرده است. . بدین سان ، ابن زاکور مدارج علمی را به سرعت طی کرد و از مجلس درس بیشتر اساتید بزرگ بهره گرفت . اما همت بلند او به این مقدار قانع نبود و ناچار به شهرهای مراکش و تطوان و الجزیره سفر کرد و ضمن دیدار خویشاوندان و دوستان و زیارت آرامگاه جد ش که در تطوان بارگاهی داشت ، به تکمیل تحصیلات خود نزد استادان آن دیار پرداخت. حتی یک بار، برای خواندن متن ارجوزه ابن سینا در طب نزد شیخ ابوالعباس عطار ، تقاضای خود را در قطعه شعری ادیبانه به او عرضه داشت و به منظور خویش نایل آمد. ابن زاکور، بنابرآنچه در سفرنامه خود آورده است ، در سالهای ۱۰۹۲ و ۱۰۹۳ق دوبار به تطوان سفر کرد و ۷ ماه از سال ۱۰۹۴ق را در الجزایر به سر برد و در این مدت ۳ اجازه علمی دریافت کرد که یکی از آن ها از شیخ محمد بن سعید قُدّره مفتی الجزایر بود. در ماه شعبان همان سال ، بار دیگر به تطوان سفر کرد و از شیخ علی برکه از مشاهیر تطوان اجازه علمی دریافت داشت. وی در چندین قصیده این استاد خود را مدح گفته است (از آن جمله است ، قصیده ای که در ۱۰۹۳ق ، سروده است ). ابن زاکور در جمع آوری و تنظیم این اجازات دقتی خاص به خرج می داد. به یُمن این نظم و ترتیب ، اینک می دانیم که آخرین اجازه تاریخ دارِ وی در ذیقعده ۱۱۰۰ق /۱۶۸۹م - یعنی تقریباً در ۲۵ سالگی ابن زاکور - توسط ابو عیسی محمد المهدی احمد بن علی بن یوسف در فاس صادر شده است . متن این اجازه را ابن طیّب عَلَمی یکی از شاگردانش در الانیس المطرب آورده است. عنایت خاص ِ او به ثبت مراحل و چگونگی تحصیلات خود موجب شده است که اساتید وی را در علوم و فنون مختلف نیز با نام و نشان بشناسیم و از متون اجازات و مواد درسی و کتابهایی که خوانده بوده است ، آگاه شویم و در ضمن دریابیم که برنامه های آموزش عالی در مدارس و حوزه های علمیه مغرب در اواخر سده ۱۱ و اوائل سده ۱۲ق چه بوده است .
ویژگی ها
از ویژگیهای کم نظیری که در احوالات ابن زاکور آورده اند، یکی این است که وی متن کامل برخی از کتابهای درسی ، از جمله تلخیص المفتاح سکاکی در علوم بلاغت ، جمع الجوامع سُبکی در اصول فقه ، کافیة ابن حاجب و الفیة ابن مالک در نحو ، مختصر خلیل در فقه و مقامات حریری در ادب را از برداشت . دیگر آنکه هنوز جوان بود که در تاریخ و سیره و تفسیر و دیگر علوم قرآنی تبحر یافت و در علوم و فنون ادبی سرآمد اقران شد و در فقه و حدیث و اصول و تاریخ و ادب به تدریس و تألیف پرداخت .
همنشینی با یوسی
...
وی در فاس در خاندانی سرشناس به دنیا آمد که تا این زمان نیز شهرت خود را همچنان حفظ کرده اند. ابن زاکور در فاس وفات یافت و در گورستان باب گیسه مدفون گردید.
اساتید و اجازات علمی
هنوز خردسال بود که در فاس - که آن هنگام از مراکز علمی به شمار می آمد - با محافل علمی سروکار پیدا کرد. او خود اشاره می کند که در نوجوانی پیوسته در مجلس درس شیخ عبدالقادر فاسی حضور می یافته ، اما از درس و بحث وی چیزی درک نمی کرده است. . بدین سان ، ابن زاکور مدارج علمی را به سرعت طی کرد و از مجلس درس بیشتر اساتید بزرگ بهره گرفت . اما همت بلند او به این مقدار قانع نبود و ناچار به شهرهای مراکش و تطوان و الجزیره سفر کرد و ضمن دیدار خویشاوندان و دوستان و زیارت آرامگاه جد ش که در تطوان بارگاهی داشت ، به تکمیل تحصیلات خود نزد استادان آن دیار پرداخت. حتی یک بار، برای خواندن متن ارجوزه ابن سینا در طب نزد شیخ ابوالعباس عطار ، تقاضای خود را در قطعه شعری ادیبانه به او عرضه داشت و به منظور خویش نایل آمد. ابن زاکور، بنابرآنچه در سفرنامه خود آورده است ، در سالهای ۱۰۹۲ و ۱۰۹۳ق دوبار به تطوان سفر کرد و ۷ ماه از سال ۱۰۹۴ق را در الجزایر به سر برد و در این مدت ۳ اجازه علمی دریافت کرد که یکی از آن ها از شیخ محمد بن سعید قُدّره مفتی الجزایر بود. در ماه شعبان همان سال ، بار دیگر به تطوان سفر کرد و از شیخ علی برکه از مشاهیر تطوان اجازه علمی دریافت داشت. وی در چندین قصیده این استاد خود را مدح گفته است (از آن جمله است ، قصیده ای که در ۱۰۹۳ق ، سروده است ). ابن زاکور در جمع آوری و تنظیم این اجازات دقتی خاص به خرج می داد. به یُمن این نظم و ترتیب ، اینک می دانیم که آخرین اجازه تاریخ دارِ وی در ذیقعده ۱۱۰۰ق /۱۶۸۹م - یعنی تقریباً در ۲۵ سالگی ابن زاکور - توسط ابو عیسی محمد المهدی احمد بن علی بن یوسف در فاس صادر شده است . متن این اجازه را ابن طیّب عَلَمی یکی از شاگردانش در الانیس المطرب آورده است. عنایت خاص ِ او به ثبت مراحل و چگونگی تحصیلات خود موجب شده است که اساتید وی را در علوم و فنون مختلف نیز با نام و نشان بشناسیم و از متون اجازات و مواد درسی و کتابهایی که خوانده بوده است ، آگاه شویم و در ضمن دریابیم که برنامه های آموزش عالی در مدارس و حوزه های علمیه مغرب در اواخر سده ۱۱ و اوائل سده ۱۲ق چه بوده است .
ویژگی ها
از ویژگیهای کم نظیری که در احوالات ابن زاکور آورده اند، یکی این است که وی متن کامل برخی از کتابهای درسی ، از جمله تلخیص المفتاح سکاکی در علوم بلاغت ، جمع الجوامع سُبکی در اصول فقه ، کافیة ابن حاجب و الفیة ابن مالک در نحو ، مختصر خلیل در فقه و مقامات حریری در ادب را از برداشت . دیگر آنکه هنوز جوان بود که در تاریخ و سیره و تفسیر و دیگر علوم قرآنی تبحر یافت و در علوم و فنون ادبی سرآمد اقران شد و در فقه و حدیث و اصول و تاریخ و ادب به تدریس و تألیف پرداخت .
همنشینی با یوسی
...
wikifeqh: ابن_زاکور