ابزار شناخت در جهان بینی اسلامی

[ویکی فقه] اسلام براى شناخت جهان و حقایق دینی از سه نوع ابزار بهره مى گیرد و هر یک را در قلمرو خاص خود معتبر مى داند.
۱۱.حس که مهمترین آن، حس شنوایى و بینایى است.۲. عقل و خرد که در قلمرو محدودى بر اساس اصول و مبادی ویژه اى به طور قطع و یقین حقیقت را کشف مى کند.۳. وحی که وسیله ارتباط انسانهاى والا و برگزیده با جهان غیب است.دو راه نخست جنبه عمومى دارد و تمام افراد بشر مى توانند در شناخت جهان از آن دو، بهره بگیرند، همچنانکه در فهم شریعت نیز مؤثر و کارساز مى باشند، در حالیکه راه سوم از آن افرادى است که مورد عنایت خاص خداوند قرار گرفته اند و بارزترین نمونه آن پیامبران الهى مى باشند.(در روایات اسلامى از افرادى به عنوان «محدَّث» یاد شده است که از نوعی وحی برخوردارند.)
موارد کاربرد ابزار شناخت
از ابزار حس فقط مى توان در محسوسات استفاده نمود، همچنانکه از خرد در موارد محدودى بهره مى گیریم که مبادى آن را دارا باشد، در حالیکه قلمرو وحى وسیعتر و گسترده تر است و در زمینه هاى مختلف اعم از عقاید و تکالیف نافذ و رهگشاست.انسان مذهبى در شناخت جهان و مذهب از حس بهره مى گیرد، ولى غالباً ادراکات حسی پایه و زمینه داوریهاى عقل و خرد را مى سازد، همچنانکه از خرد در شناخت خدا و صفات الهی و افعال او بهره گرفته مى شود، ودستاوردهاى هر یک از این سه راه در جاى خود نافذ بوده و در کشف حقیقت معتبر مى باشد.(تزکیه و تصفیه نفس انسان از گناه و آلودگى مایه یک رشته الهامات مى گردد که برخى آن(الهام) را نیز ابزار شناخت مى دانند.)
ابزار شناخت در قرآن
قرآن کریم در باره این ابزار در آیات متعدد سخن گفته است که دونمونه را یادآور مى شویم:در مورد حس و عقل مى فرماید:«وَ اللّهُ أَخْرَجکُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتکُمْ لا تَعْلَمُونَ شَیْئاً وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالأَبْصارَوَ الأَفْئِدةَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»"خدا شما را از شکمهاى مادرانتان بیرون آورد در حالى که چیزى نمى دانستید، و براى شما گوش و چشم و دل قرار داد تا شکرگزار باشید."
نحل/سوره۱۶، آیه۷۸.
...