اثار موسیقی

[ویکی فقه] آثار موسیقی. بحث موسیقی از جمله مباحثی است که با وجود این که دارای قدمت زیادی است ولی در عین حال، جزو مباحث روز بوده و از جمله مسائلی است که مخصوصاً جوانان زیادی را به خود مشغول داشته و بالتّبع سؤالات زیادی پیرامون آن مطرح شده و می شود.موسیقی را از جنبه های مختلفی از جمله، فقهی، هنری و غیره می توان بررسی کرد، ولی آن چه بیشتر در این مقاله مدّنظر بوده، نگاه به موسیقی هم از جنبه علوم تجربی و هم از منظر دین است که در کل، در مورد اثرات موسیقی برجسم و روان انسان، مطلب مختصری به دست می دهد.
آن چه در این نوشتار آورده شده است پژوهشی است پیرامون موسیقی و انواع آن و اثرات موسیقی بر جسم و روان انسان که البتّه اثرات آن بیشتر مورد توجّه قرار گرفته است. آن چه در این زمینه بیشتر مورد توجّه صاحب نظران بوده است پرداختن به موسیقی از جنبه فقهی آن بوده است و کمتر به جنبه تاثیرات آن و خصوصاً تاثیرات جسمی آن پرداخته شده است. لذا بر آن شدیم تا از جنبه تاثیرات جسمانی و فیزیکی نیز آن را بررسی کرده تا هم از یک زاویه جدید به مسئله پرداخته شود و هم این که به برخی سؤالات جدید مطرح شده پاسخی هر چند مختصر داده شود.همان گونه که بیان شد اگر چه این بحث دارای سابقه طولانی است و از دیر باز مطرح بوده است ولی امروزه نیز جزو مباحث روز، مطرح است و عموم مردم، خصوصا ًجوانان با آن در ارتباط اند وگویا جزءلاینفکّ زندگی ما شده است.از طرفی نیز این هنر به ابزار و وسیله ای برای انتقال فرهنگ و حتّی تغییر فرهنگ جوامع، مبدّل گشته است و این گونه مسائل برضرورت تحقیق بیشتر راجع به این هنر وکارایی آن و اثرات آن می افزاید. هم چنین همان گونه که مطرح شد بیشترین اثرات، راجع به هنر موسیقی به جنبه فقهی آن بر می گردد ولی از کتاب ها و مقالاتی نیزکه در این زمینه نگاشته شده است، نباید چشم پوشی کرد و ما نیز در این نوشتار که به روش اسنادی ـ کتابخانه ای تهیّه شده از برخی از آنها بهره برده ایم.برخی از این کتاب ها عبارتند از: تاثیر موسیقی بر اعصاب و روان، نوشته زنده یاد، حسین عبداللّهی خوروش، موسیقی ازدیدگاه فلسفی و روانی، نوشته علّامه محمدتقی جعفری، تاریخ موسیقی، نوشته سعدی حسنی، بخشی از کتاب سلامتی و طول عمر در احکام اسلام، نوشته مهدی طاهری، بخشی از کتاب نکته های ناب، نوشته حسن قدّوسی زاده و نیز برخی از مقالات که در این زمینه نوشته شده اند.از جمله وجه امتیاز این مقاله این است که مطالب این نوشته ها را به صورت موجز و مختصر جمع کرده و بر خیلی مطالب پراکنده و زاید را از آنها حذف کرده و آن چه در این باره مورد نیاز بوده است در حدّ این نوشتار ارائه گردیده است. بالاخره بعد از تحقیق درباره انتخاب موضوع و پس از انتخاب آن به خاطر اهمیّت آن و پس از ارائه به مسؤولین مورد تایید قرارگرفت و مشغول به تنظیم آن شدیم.البته درتنظیم آن مشکلاتی نیز پیش روی ما قرارداشت؛ ازجمله این که در این زمینه، کتاب های اندکی نوشته شده وکمتر قلم فرسایی شده است لذا منابع قابل دسترسی در این باره محدودتر می باشد. هم چنین بعد از رجوع به منابع، بعضاً استناد به منابعی شده بود ولی از ذکر آن منابع به صورت کامل ودقیق، صرفنظر شده بود وحتّی گاهی مطلبی مستند به منبعی شده بود که بعد از مراجعه به آن منبع چنین چیزی یافت نمی شد. یا مشکلات دیگری که نیازی به اطاله کلام در این مورد نیست. این مقاله، پیرامون ۵ سؤال کلّی و جواب آنها تنظیم گشته که این سؤالات شاکله و پایه این مقاله را تشکیل می دهد و هرسؤالی یک فصل ازمقاله را به خود اختصاص داده است که هرفصل، جواب یکی از آن سؤالات و سؤالات ریزتر دیگر است و مجموعاً اطلاعات کلّی در این زمینه را به خواننده می دهد. سؤالات کلّی هرفصل عبارتست از:۱ـ موسیقی چیست؟ وانواع آن کدام است؟۲ـ فرق موسیقی و غنا چیست؟۳ـ موسیقی چه تاثیری بر انسان دارد؟۴ـ نظر علما و دانشمندان در مورد موسیقی چیست؟۵ ـ آیا موسیقی درمانی واقعیّت دارد؟ البته تذکّراین نکته لازم است که در این نوشتار با توجّه به ظرفیّت و گنجایش آن، مطلب آمده و ممکن است مطالب فراوان دیگری نیز باشد که به جهت اختصار، بیان نشده باشد و این مسئله در نقل قول افراد و دانشمندان و علما نیز صدق می کند یعنی ممکن است در میان دانشمندان، تنها به ذکر اقوال برخی از آنان اکتفا شده باشد و این فقط به جهت رعایت اختصار بوده و ترجیحی در این مسئله صورت نگرفته است. ولی پیشاپیش از نواقص موجود، عذرخواهی می نمائیم.
موسیقی و انواع آن
در این فصل برآنیم که تعریف مختصری از موسیقی ارائه داده و با اقسام آن آشنا شویم که البتّه محصور در این اقسام نبوده و ممکن است به اعتبارهای مختلف، اقسام مختلفی پیداکرد، ولی در یک تقسیم بندی کلّی می توان آن را به اقسامی که بعداً خواهد آمد تقسیم نمود.
← تعریف موسیقی
بعد از آشنایی کلّی با تعریف موسیقی و همچنین انواع موسیقی، بد نیست به جواب سؤالی که در ذهن افراد زیادی هست بپردازیم و آن این که چه تفاوتی میان موسیقی و غنا وجود دارد؟ و مرز این دو کدام است؟ برای پاسخ به این پرسش ها از نظرات علما و مراجع بهره می گیریم.حضرت آیت الله خامنه ای (حفظه الله): «غنا یعنی ترجیع صدا به نحوی که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولی موسیقی نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد فی نفسه جایز است و اشکال ندارد.»
حسینی خامنه ای، سیدعلی، اجوبه الاستفتائات، ص۲۵.
...