مغولستان

مُغُولِستان ( به مغولی: Монгол улс ) کشوری محصور در خشکی در شرق آسیا می باشد که در شمال با روسیه و در جنوب با چین هم مرز است. مغولستان نوزدهمین کشور پهناور جهان جزو کشورهای کم تراکم و کم جمعیت قاره آسیا است که جمعیت آن، سه میلیون و ۱۴۵ هزار نفر می باشد که ۹۵ درصد از آن ها مغول و حدود ۴ درصد از اقلیت قزاق هستند. بیش از ۴۵ درصد مردم این کشور نیز در شهر اولان باتور، پایتخت آن زندگی می کنند. زبان رسمی این کشور مغولی است که به دو خط سیریلیک و اویغوری نوشته می شود. دین ۵۳ درصد از مردم مغول، بودیسم تبتی است و حدود ۴۰ درصد نیز بی دین هستند. پول رایج این کشور توگروگ نام دارد و نظام سیاسی آن جمهوری پارلمانی است.
مغولستان تنها با روسیه و چین مرز دارد و با وجود این که نوزدهمین کشور بزرگ جهان از نظر مساحت است اما کم تراکم ترین کشور مستقل جهان از نظر جمعیت به شمار می آید. مغولستان هم چنین پس از قزاقستان دومین کشور بزرگ محصور در خشکی در جهان است.
کشور کنونی مغولستان توسط پادشاهی های گوناگونی ازجمله شیونگنو، شیان بی، روران و گوگ ترک ها فرمانروایی می شد و چنگیزخان در سال ۱۲۰۶، امپراتوری مغول را در این نواحی برپا کرد. پس از فروپاشی دودمان یوآن، مغول ها به همان روش دیرین درگیری های قبیله ای و یورش های هراز گاهی به مرز چین بازگشتند. مغولستان در سده های ۱۶ و ۱۷ میلادی تحت نفوذ بودیسم تبتی درآمد و در پایان سده هفدهم تمامی مغولستان بخشی از قلمرو دودمان چینگ شد. پس از فروپاشی سلسله چینگ در سال ۱۹۱۱، مغولستان نیز اعلام استقلال کرد اما ناچار شد برای مستحکم کردن استقلال واقعی خود تا سال ۱۹۲۱ با جمهوری چین مبارزه کند. رسمیت بین المللی استقلال مغولستان در سال ۱۹۴۵ انجام شد.
پس از آن، این کشور به شکل فزاینده ای زیر نفوذ اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفت و در سال ۱۹۲۴ جمهوری خلق مغولستان شکل گرفت و سیاستمداران آن دنباله روی سیاست های شوروی شدند. پس از فروپاشی شوروی، مغولستان نیز در اوایل سال ۱۹۹۰ شاهد یک انقلاب دموکراتیک در داخل کشور بود که باعث تشکیل نظام چندحزبی و تنظیم یک قانون اساسی در سال ۱۹۹۲ شده و این کشور را به سوی اقتصاد بازار آزاد سوق داد.
کشور مغولستان زادگاه و خاستگاه قوم مغول است. مغول ها بیش از هر کشوری با چین ارتباط داشتند و گاه به کشور چین حمله می کردند و امپراتوران چین برای جلوگیری از حملات شان دست به ساخت دیوار چین زدند.

مغولستان (خانات). مغولستان یا خانات جغتای شرقی یکی از خانات جغتایی مغول، و همچنین یک منطقهٔ جغرافیایی تاریخی در شمال کوه های تیان شان، در مرز آسیای میانه و آسیای شرقی بود. این ناحیه امروزه درون مرزهای قزاقستان، قرقیزستان و سینکیانگ چین جای گرفته است. مغولستان به صورت بخشی منفک از خانات جغتای بود. اگرچه در اینباره اختلاف نظر تاریخی وجود دارد که آیا مغولستان خاناتی مستقل بود، یا بخشی از خانات جغتای یا ایالتی خراجگزار دودمان مینگ چین.
ابتدای کار این خانات با اتحاد قبایلی کوچ نشین از خاندان جغتای در نزدیکی رود ایلی در سدهٔ چهاردهم میلادی بود. تجارت با چین سود سرشاری را از آن خان های مغولستان می نمود. در آینده جنگ داخلی و حملات تیموریان این خانات را تضغیف نمود. به مرور شهرهایی چون کاشغر و تورفان از این خانات مستقل شدند و در نهایت قزاق ها، قرقیزها و اویرات ها به عمر آن خاتمه دادند.

مغولستان (Mongolia)
موقعیت. جمهوری مغولستان در آسیای مرکزی قرار دارد. از شمال به روسیه و از جنوب و غرب به چین محدود شده است. مساحت آن ۱,۵۶۶,۵۰۰ کیلومتر مربع و شهر اولان باتورپایتخت آن است.سیمای طبیعی. سرزمین مغولستان به دو قسمت داخلی و خارجی تقسیم می شود (مغولستان داخلی به کشور چین تعلق دارد). جمهوری مغولستان (مغولستان خارجی) کشوری پهناور است و پس از ایران هفتمین کشور وسیع آسیا محسوب می شود. فلات مغولستان در مرکز و کوه های بلند آلتای شان، با ارتفاع بیش از ۴هزار متر، در غرب و جنوب غربی آن جا دارند و کوه نایرامدال، با ارتفاع ۴,۳۷۴ متر، در همین ارتفاعات و در مرز مشترک سه کشور مغولستان، چین، و روسیه قرار دارد و صحرای گُبینواحی جنوبی و جنوب شرقی مغولستان را دربر گرفته است. رودخانه های سِلِنگا، کرولنو اورخونزهاب های مهم این سرزمین است و هیارگاس نور، هوفسگُل نور، اوفس نورازجمله دریاچه های متعدد آن به شمار می آیند. مغولستان به هجده استان و سه کلان شهر تقسیم می شود و شهرهای مهم آن عبارت اند از اولان باتور، دارخان، اِردِنِت، و چویبالسان. تقریباً چهارپنجم از مغولستان پوشیده از علفزارهای استپیخشک و بقیه اراضی آن صحرای سرد و نیم کم آب است. بیشتر اراضی جنوبی کشور را شنزار وسیع گبی به زیر پوشش برده و جنگل های آن به دامنۀ ارتفاعاتی منحصر شده است که وسعت آن ها از یک دهم مساحت کشور تجاوز نمی کند. زمستان های مغولستان بسیار سرد و طولانی است و دمای هوا بیش از شش ماه از سال زیر صفر است و روزهای گرم تابستان از دو ماه بیشتر نمی شود. بارندگی آن بسیار کم است و به ماه های اردیبهشت تا شهریور منحصر می شود. میانگین دمای شهر اولان باتور در دی ماه۲۵.۶ـ درجۀ سانتی گراد، در تیرماه شانزده درجۀ سانتی گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۲۰۸ میلی متر است. حیات وحش این کشور بسیار متنوع است و سیاه گوش، خرس و آهو در نواحی شمالی، موش خرما و غزال و پلنگ در کوهستان آلتای، نمونه هایی از آن محسوب می شوند.
اقتصاد. علفزارهای وسیع مغولستان امکان دامداری و پرورش گاو، گوسفند، بز، و اسب را فراهم آورده و صنعت آن بر فرآوری مواد دامی استوار است. مغولستان دارای منابع وسیع زغال سنگ است که عمدتاً به مصرف سوخت و تولید الکتریسیته می رسد و فلوریت، مس، مولیبدن، نیکل، روی، فسفریت و فلدسپات از کانی های این کشور است. صنایع مغولستان بر تهیه و فرآوری مواد اولیه متمرکز است و تولید سیمان و لباس های پشمی، فرش، کفش و صابون فعالیت های صنعتی آن را تشکیل می دهند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر مغولستان جمهوری چندحزبی با یک نهاد قانون گذاری است. رئیس جمهور را مردم برای یک دورۀ ۴ سالۀ تمدیدپذیر انتخاب می کنند. نهاد قانون گذاری این کشور، مجلس کبیر خلق (هورال)، از ۷۶ عضو انتخابی تشکیل می شود و نخست وزیر کشور را اعضای همین مجلس برمی گزینند.
مردم و تاریخ. جمعیت مغولستان ۲,۸۱۹,۸۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن ۱.۸ نفر در کیلومتر مربع است. رشد سالانۀ جمعیت این کشور۱.۲ درصد است که ۹۱ درصد از آنان را مغولان تشکیل می دهند. ۹۶ درصد از مردم آن بودایی اند، و ۵,۵۸ درصد از آنان در شهرها به سر می برند، و به زبان مغولی گفت و گو می کنند. مغولستان مسکن اقوام و بومیان آسیای مرکزی و سیبری جنوبی است که در قرن ۱۳م با فرماندهی و رهبری چنگیزخان متحد شدند. چنگیز و جانشینانش امپراتوری بسیار وسیعی پدید آوردند که از چین در شرق آسیا تا روسیه و دریای سیاه گسترده بود. در ۱۳۶۸م امپراتوری مغول سقوط کرد و مغولستان ضمیمۀ چین شد. بعد از انقلاب اکتبر (۱۹۱۸ـ۱۹۲۲) مغولستان خارجی از چین جدا شد و در ۱۹۲۴، جمهوری توده ای مغولستان را تأسیس کرد. قانون اساسی جدید این کشور در ۱۹۹۲ تدوین و تصویب شد و نام رسمی آن به جمهوری مغولستان تغییر یافت.