یارشاطر احسان

یارشاطر، احسان (همدان ۱۲۹۹ش)
یارشاطر، احسان
استاد فرهنگ و زبان های باستانی ایرانی، مترجم، ادیب و دانشنامه نویس ایرانی. در ۱۳۲۰ش از دانشسرای عالی دانشگاه تهران در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشنامۀ لیسانس و در ۱۳۲۶ش، از دانشگاه تهران در رشتۀ حقوق دانشنامۀ لیسانس و در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشنامۀ دکتری گرفت. سپس در دانشکدۀ معقول و منقول دانشگاه تهران به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت. به انگلستان رفت و در دانشگاه لندن زیر نظر هنینگ درس خواند و در ۱۳۳۲ش در رشتۀ زبان های ایرانی قدیم و میانه دانشنامۀ فوق لیسانس گرفت. در بازگشت به ایران، در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران به تدریس زبان های باستانی پرداخت. همچنین برای تحقیق دربارۀ لهجه های ایرانی تا ۱۳۴۰ش به روستاهای دوردست ایران سفر کرد. در ۱۳۳۳ش بنگاه ترجمه و نشر کتاب را بنیاد گذارد. در ۱۳۳۵ش به معاونت «انجمن شناخت لهجه های ایرانی» و نیز سرپرستی گردآوری لهجه های پراکندۀ ایرانی برگزیده شد. در ۱۳۳۶ش، انجمن کتاب را بنیاد کرد. در همان سال، مجلۀ راهنمای کتاب را با همکاری ایرج افشار و مصطفی مقربی منتشر کرد. از ۱۳۳۷ تا ۱۳۳۸ش، به نام استاد مدعو به دانشگاه کلمبیا رفت و در ۱۳۳۹ش پس از بازگشت به ایران، جانشین ابراهیم پورداوود در کرسی استادی زبان های فارسی باستان و اوستایی در دانشگاه تهران شد. در همان سال از دانشگاه لندن دانشنامۀ دکتری گرفت و سال بعد استاد کرسی ایران شناسی دانشگاه کلمبیا شد. از ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۲ش رئیس بخش زبان ها و فرهنگ های خاورمیانۀ دانشگاه کلمبیا بود. از ۱۳۵۴ش دانشنامۀ ایران و اسلام زیر نظر او منتشر شد، اما پس از چاپ یازده جزوه از این دانشنامه، انتشار آن متوقف شد. یار شاطر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به امریکا رفت و در آن جا از ۱۹۸۲ به انتشار دانشنامۀ ایرانیکا پرداخت. در تدوین این دانشنامه که به زبان انگلیسی انتشار می یابد، بسیاری از ایران شناسان بنام جهان همکاری می کنند. بسیاری از آثار ادبی و هنری ایرانی به اهتمام او به دیگر زبان ها و بیشتر به انگلیسی چاپ و منتشر شده است. مقالات او بسیار، اما تألیفاتش اندک است. از آثارش: نقاشی نوین، جلد اول: از امپرسیونیسم تا کوبیسم (۱۳۴۴ش)؛ جلد دوم: از کوبیسم تا پاپ آرت (۱۳۴۵ش) که با نام مستعار ا.ی. رهسپر منتشر شده است؛ حضور ایران در جهان اسلام (۱۳۸۱ش)؛ زبان ها و لهجه های ایران (۱۳۳۶ش)؛ شعر فارسی در عهد شاهرخ یا آغاز انحطاط در شعر فارسی (۱۳۳۴ش)؛ اوج های درخشان هنر ایرانی (۱۳۷۹ش). از آثاری که زیر نظر او به دیگر زبان ها به چاپ رسیده است: میراث ایران؛ تحقیقات ایرانی (۱۲ جلد)؛ ترجمۀ انگلیسی متن عربی تاریخ طبری (تاریخ الرّسل و الملوک).