گیاهان تراریخته

گیاه تراریخت به گیاهی گفته می شود که یک یا چند ژن محدود را از گونه های دیگری به جز خزانه ژنتیکی آن گیاه از طریق روش های مدرن ژنتیک مولکولی و مهندسی ژنتیک دریافت کرده باشد. هدف از این کار، بهبود مقاومت گیاه نسبت به برخی از آفات یا بیماری های گیاهی ( تنش های زیستی ) ، افزایش تحمل تنش های غیرزیستی نظیر شوری و کم آبی، بهبود کیفیت و بازار پسندی محصول، افزایش تولید و عملکرد گیاه، افزایش بهره وری در کشاورزی و در نهایت، افزایش سطح سلامت جامعه از طریق کاهش مصرف انواع سموم و کودهای شیمیایی است. [ ۱]
با توجه به اینکه جانداران مختلف، صفات و خصوصیاتی دارند که به آن ها توانایی ویژه ای می دهد که بتوانند برخی شرایط نامساعد محیطی را بهتر تحمل و مدیریت کنند یا در برابر آفات و بیماری های خاصی مقاومت داشته باشند، و عطف به اینکه این خصوصیات، از ژن هایی که در این جانداران یافت می شود، ناشی می شود، هدف از روش های مهندسی ژنتیک، استفاده از این قابلیت ها برای بهبود گیاهان زراعی است. به عنوان مثال، گیاهان بیابانی و شورپسند، قابلیت رشد در شرایط بسیار سخت و کم آب بیابان ها را دارا هستند. این قابلیت که ناشی از ژن های آن ها است که در طول میلیون ها سال فرگشت به دست آورده اند، می تواند از طریق روش های مهندسی ژنتیک در اصلاح گیاهان زراعی مورد استفاده قرار گیرد. این ویژگی ها معمولاً در گیاهان زراعی یافت نمی شود تا به کمک روش های اصلاح نژاد مرسوم و سنتی بتوان آن ها را به گیاهان زراعی منتقل کرد. به همین دلیل، یافتن، جداسازی و انتقال ژن یا ژنهای عامل این ویژگی ها، که گاهی در گیاهان غیرهم خانواده یا حتی جاندار دیگر مانند یک گونهٔ باکتری موجود می باشد، از طریق روش های متداول اصلاح نباتات محقق نخواهد شد. از این رو، در استفاده از این قابلیت باید دستهٔ دیگری از روش های اصلاحی را مورد استفاده قرار داد که به روش های ژنتیک مولکولی و مهندسی ژنتیک معروف شده اند.
اگرچه این روش ها از دهه ۱۹۷۰ میلادی ابداع شده و فرگشت یافته اند ولی بیست سال طول کشید تا نخستین نمونه های تولید تجاری و استفاده از گیاهان تراریخته با صفاتی چون مقاومت به یک آفت، بیماری یا خشکی وارد کشاورزی مدرن شود. هرچند که نخستین محصول تراریخته تجاری یعنی توتون مقاوم به ویروس موزاییک در سال ۱۹۹۳ در چین به تولید انبوه رسید ولی ایالات متحده آمریکا از سال ۱۹۹۶ با تولید محصولات تراریخته ای مانند پنبه مقاوم به آفات بال پولکدار ( پروانه ای مثل کرم غوزه، کرم سرخ و … ) ، ذرت مقاوم به علف کش و سویای مقاوم به علف کش وارد این عرصه شد و در حال حاضر با تولید بیش از ۷۱ میلیون هکتار انواع محصولات تراریخته، بزرگ ترین تولیدکننده و مصرف کننده این محصولات در جهان است. کشورهای برزیل با ۴۴ میلیون هکتار، آرژانتین با ۲۹ میلیون هکتار و هند با ۱۲ میلیون هکتار در رده های بعدی هستند. در سال ۲۰۱۷ سطح زیر کشت این محصولات به ۱۸۵ میلیون هکتار رسیده است. با این وجود، کاربرد محصولات تراریخته به کشاورزی مدرن منحصر نشده و امروزه گیاهان تراریخته در صنعت داروسازی جهت تولید صنعتی برخی ترکیبات دارویی یا ترکیبات دارای کاربرد پزشکی نیز مورد استفاده قرار داده می شوند. [ ۱]