گناباد

/gonAbAd/

لغت نامه دهخدا

گناباد. [ گ ُ ] ( اِخ ) شهرستان گناباد یکی از شهرستانهای استان نهم است که محدود است از طرف باختر به شهرستان فردوس ، از طرف شمال به شهرستان تربت حیدریه و شهرستان کاشمر، ازخاور به بخش رشخوار از شهرستان تربت حیدریه و از جنوب به بخش قاین از شهرستان بیرجند و شهرستان فردوس. قسمت جنوب باختری منطقه کوهستانی و قسمت شمال خاوری جلگه است که منتهی به کویر میگردد. از قسمت خاوری به دشت و جنگل اتصال دارد. آب و هوای شهرستان گناباد مانند سایر شهرستانهای استان نسبت به پستی و بلندی متغیر است به طوری که در قسمتهای مرتفع معتدل و در مناطق جلگه مخصوصاً حاشیه کویر نمک و در شمال باختری مجاور دشت جنگل گرمسیر خشک و سوزان است. آب قراء کوهستانی از چشمه سارها و قنوات و در جلگه عموماً از قنات تأمین میشود. در حاشیه کویر نمک مخصوصاً در دهستان لب کویر آبها عموماً شور است. در بخش حومه قنواتی وجود دارد که طول آنها 24 الی 32 هزار گز به عمق 100 الی 150 گز است ، مخصوصاً برخی از آنها که در زمان سلاطین هخامنشی حفر شده است. رشته ارتفاعاتی که از باختر شهرستان بطرف خاور کشیده شده در مناطق مختلف به اسامی مخصوص نامیده می شود که عبارتند از: سیاه کوه ، کوه میسور، براه کوه ، کوه چنگور، ترس کوه و کوه شتران که عموماً حد فاصل بین شهرستان فردوس و بخش قاین با شهرستان گناباد می باشند جهت اصلی سلسله مذکور از شمال باختری به جنوب خاوری است و دهستانهای کاخک ، زیبد، میان تکاب و قسمتی از قرای دهستان مرکزی و بیدخت در دامنه و دره های خاوری این دامنه واقع است. براکوه که از شعب ارتفاعات سیاه کوه است دارای هوای لطیف و محل ییلاقی ساکنین شهر و طوایف میباشد. رودخانه مهمی در این شهرستان وجود ندارد، فقط کالثور است که از کوه سرخ کاشمر سرچشمه گرفته بطول 150 هزار گز به کویر نمک می ریزد و عمق آن در حدود 4 الی 5 گز و عرض آن در نقاط مختلف متفاوت است. آب رودخانه برای شرب و زراعت مورد استفاده نیست و فقط برای به دست آوردن نمک از آن استفاده می نمایند. در دهستان بیدخت طایفه ای معروف به مریدان حضرت آقا بوده و سلطانی نامیده میشوند. راه آهن و راه شوسه که استان نهم را به استان هشتم متصل می کند و راه تجارتی ایران و پاکستان است از این شهر عبور می کند و راه شوسه دیگری که از شهر گناباد منشعب و به یزد اتصال پیدا می کند باعث ترقی این شهرستان گردیده است. سازمان اداری این شهرستان از دو بخش و بنام جونمید حومه شهر و بجستان که دارای صد آبادی بزرگ و کوچک می باشد تشکیل شده و مجموع ساکنان آن در حدود 87340 تن است. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9 ). جنابد، در تلفظ گنابد گویند. شهری کوچک است بهتر از خورو چند موضع توابع دارد و او را قلعه ای است که پسر گودرز ساخته است. و حصاری محکم دارد، چنانکه از بالای آن تل ریگ تا غایت و دیه ها و ولایت ها مجموع در نظر باشد، اما هرگز آن ریگ در باغات نمی آید. آبش از کاریز است و چهار فرسنگ درازی کاریز است و چاه آن تخمیناً هفت صد گز باشد و چند موضع باشد و از توابع آن است و مجموع را آب از کاریز و بیشتر کاریزها همچنین عمیق باشد و کاریزها از طرف جنوب به شمال می رود و قلعه ای بر دو طرف آن است که یکی را قلعه خواشیر گویند و یکی را قلعه درجان. حاصلش غله و میوه و ابریشم نیکو و فراوان باشد. ( نزهةالقلوب چ لسترنج ص 144 ). معرب آن جنابذ است. و رجوع به گوناباد و گنابد و جنابد شود.بیشتر بخوانید ...

فرهنگ فارسی

۱ - شهرستانی است در خراسان که از باختر با فردوس از شمال با تربت حیدریه و کاشمر و از خاور با بخش رشتخوار و از جنوب با بخش قاین و شهرستان فردوس هم مرز است . بخش جنوب باختری آن کوهستانی و بخش شمالی خاوری جلگه میباشد . هوای گناباد در بخشهای مرتفع معتدل و در بخشهای جلگه یی گرم و خشک و سوزان است . رشته کوههایی از باختر شهرستان بسوی خاور کشیده شده مانند : سیاه کوه کوه میسور براه کوه کوه چنگور ترس- کوه و کوه شتران . رود خانه مهم آن [ کالثور ] است که از کوه سرخ کاشمر سرچشمه گرفته و بطول ۱۵٠ کیلومتر به کویر نمک میریزد . این شهرستان از دو بخش : [ جویمند ] و [ بجستان ] و از صد آبادی بزرگ و کوچک تشکیل میشود که دارای ۷٠۶۹۴ تن جمعیت است . ۲ - مرکز شهرستان گناباد واقع در ۲۸۶ کیلومتری جنوب خاوری مشهد . طول جغرافیایی آن ۵۸ درجه و ۴۱ دقیقه و عرض جغرافیایی آن ۳۴ درجه و ۲۱ دقیقه میباشد . جمعیت آن ۱٠۶۱٠ تن است . مهمترین آثار تاریخی آن : مسجد جام که در قرن هفتم هجری ساخته شده و کتیبه هایی بخط کوفی در آن نوشته شده ارک فرود که در ۳٠ کیلومتری جنوب باختری و قبر پیران ویسه ( . ) که در بالای ارتفاعات مجاور زیبد واقع است . نام این شهر در سابق جویمند بوده .
دهی است از دهستان گلمکان بخش طرقبه شهرستان مشهد

پیشنهاد کاربران

گُناباد با نام تاریخی کُناباد مرکز شهرستان گناباد واقع در جنوب استان خراسان رضوی است. این شهر از کهن ترین شهرهای ایران است و قدمت بلدیه و شهرداری در آن به سال ۱۳۱۶ بر می گردد. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، جمعیت شهر گناباد ۴۰٬۷۷۳ نفر بوده است. این شهر از نظر جمعیت ۲۱۵ اُمین شهر کشور و ۱۳ اُمین شهر استان خراسان رضوی می باشد. شهر گناباد از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۰، رشد جمعیت ۵٫۲۲٪ داشته است.
... [مشاهده متن کامل]

عمیق ترین و قدیمی ترین قنات جهان ( قنات قصبه ) در گناباد قرار دارد. این قنات از دورهٔ هخامنشیان تاکنون، عامل تولید و حیات در شهر گناباد بوده است. این قنات به شماره ۵۲۰۷ در یونسکو در سال ۱۳۹۵ ثبت شده است.
گناباد را در منابع عربی و اسلامی جَنابد و کَنابد و ینابد نیز ثبت کرده اند.
در موردریشه و وجه تسمیه این شهر اقوال مختلفی مانند گیوآباد - گناه آباد - گون آباد - گَوَن آباد - کن آباد مطرح است که برخی از آن ها عبارتند از:
• گُن به معنای دیو باشد و گناباد را از آن جهت گناباد گفته اند که حفر قنات قصبه کار انسان های عادی نبوده است.
• گنابد جمع گنبدها بوده زیرا که در شهر گنابادِ قدیم، تمام منازل به صورت گنبدی ساخته می شده است.
• برخی گناباد را بر گرفته از «گون» بمعنای «خورشید» و «آباد» دانسته و این نام را وسیله ای برای انتساب محل به خورشید می دانند. هم ریشه با خراسان که برگرفته از خوراسان است. توضیح بیشتر گناباد در اصل گُون آباد بوده و گون در ترکی به معنای خورشید می باشد و از آن جا که طبق علم نجوم قدیم، ربع مسکون به هفت اقلیم تقسیم گشته و اقلیم چهارم منسوب به خورشید بوده است و گناباد در همین اقلیم است از این رو به گون آباد که معنای آن خورشید آباد می شود مشهور شده است.
• در اصل گَوَن آباد بوده، گُون یا گَوَن گیاهی است که در منطقه گناباد زیاد می روید از این رو آن را گون آباد نامیده اند که بر اثر کثرت استعمال به گناباد تغییر یافته است.
• گناباد در اصل کن آباد بوده به دلیل کناتها و کندن قنات ( لباف خانیکی )
• گناباد در اصل گیو آباد بوده زیرا گیو و گودرز مدتی حاکم منطقه بوده اند و در جنگ دوازده رخ و جنگ پشن نیز ساکن در منطقه بوده اند. ( استرآبادی در بحیره و حمدالله مستوفی ) کل منطقه ای که در دوره اسلامی قهستان نامیده شده و بعد به قاینات مشهور گردیده را در عهد قدیم گنابد می گفته اند چنانچه سیاه کوه و رشته کوه قهستان را هم در دوره ای کوه گنابد گفته اند.
• گناباد در اصل گناه آباد بوده به دلیل اینکه در جنگ دوازده رخ بر خلاف میل کیخسرو، پیران ویسه کشته شد و کیخسرو امپراتور ایران بسیار ناراحت شد و آن را گناهی بزرگ شمرد و پیران را دشمنی خردمند و دانا نامید که نباید کشته میشدبه کفاره این گناه دستور کندن چند کاریز در گناباد داد. ( یاحقی - تابنده )
• مطابق با کتب قدیمی نام قدیم گناباد بعد از اسلام جنابد بوده که به معنی جن آباد است. جن معادل کلمه دیو در زبان فارسی قدیم است. پس نام قدیم گناباد دیوآباد بوده و علت آن این است که حفر قنات عظیم قصبه در توان انسان های معمولی نمی دیدند و آن را به دیوها نسبت می دهند. قبرستان گَبرها در زیبد و قبرهای گبرها در قصبه شهر دلیل اصلی این عقیده است. دین گبرها دیویسنا بوده و این آیینی است که قبل از زرتشت در ایران حاکم بوده است و در برخی منابع مرکز دین دیویسنا را گناباد دانسته اند. ( وجود آبادی هایی با اسامی قدیمی تر از زدتشت نیز موئد این نکته است )

گنابادگنابادگنابادگنابادگنابادگناباد
منابع• https://fa.wikipedia.org/wiki/گناباد
گناباد نام شهریست در استان خراسان رضوی
گناباد ( گون آباد )
گون ( G�n ) در زبان ترکی یعنی خورشید، روز
در افغانستان هم یک شهر هست به معنی گندوز که کلمه ای ترکی است گوندوز ( G�nd�z ) یعنی روز
آثار ترکها در خراسان و افغانستان
جومند
من این معنی رو از خود گنابادی ها شنیدم که گناباد یعنی کن آباد یعنی جایی که با کندن آباد میشه
در زبان لری بختیاری کلمه ی گن به دو معنی بکار می رود::گفتن، گویند - -
گوشه، کنار، جای
معنی نام بختیاری نشین گناوه
شهری در کنار آب
گن::کنار
اوه::آب است. دریا
گناباد::جای آباد. گن آواد
... [مشاهده متن کامل]

بعد از فتح هند توسط نادرشاه و سپاهیان بختیاری به رهبری علی صالح خان بختیاروند
نادرشاه از ترس قدرت نیروهای لر بختیاری
بیش از 3000 خانوار از قوم لر بختیاری و از ایل هفت لنگ بختیاروند را به مناطق تربت جام. کاشمر. گناباد . بردسکن. چگنه نیشابور
کوچ دادند
رهبر این گروه از بختیاری ها علی صالح خان بختیاروند از طایفه خلیلی بیگیوند پلنگ از ایل منجزی ایل بهداروند *بختیاروند. به لر
وند. بهلوروند. بیداروند*
امروزه در این مناطق کلمات لری بختیاری زیادی به کار می رود
شهر صالح آباد. خلیل آباد در خراسان

نسبت دادن معنی گناباد به گون اباد در زبان ترکی به نظر من صحیح نیست چون قدمت نام این شهر پیش از حضور اقوام ترک در ایران میباشد ولی از آنجا که اقوام ایرانی در خراسان مهاجرتهایی به سایر مناطق ایران داشته
... [مشاهده متن کامل]
اند وبلعکس با ریشه ایرانی برای آن در نظر گرفت مثلا ممکن است مخفف گنبداباد بوده باشد یا کُناب اباد ( کُناباد ) که در زبان کردی امروزی یعنی مکانی که در آن حفره آب وجود دارد که چندان بی ربط به چاه ها و اب انبارهای این منطقه نیست این قاعده تبدیل گ به ک و ک به گ در برخی لغات دیگر مشهود است مانند کرد یا گرد _ سرکرد یا سرگرد _ کردان یا گردان

در زبان لری بختیاری به معنی
گن:: گویند . گفتن
آواد::آباد
گنآواد::گفتن آباد
gon avade
گن::گهدن. گوهدن

بپرس