گلنگدن

- - -
🔹 تعریف واژه در منابع معتبر فارسی
1. فرهنگ معین
> گلنگدن: [ترکی] دسته یا قبضه ای از تفنگ که آن را عقب می کشند تا تفنگ گلوله گذاری و آماده شلیک شود.
2. فرهنگ دهخدا
> گلنگدن. [گَ ل َ] ( اِ مرکب ) ترکیبی است از �گلن� به معنای �آمده� و �گدن� به معنای �رو� یا �رفت�، یعنی چیزی که می آید و می رود. در اصطلاح: دسته ای فلزی در اسلحه که با کشیدن آن به عقب، فشنگ وارد لوله شده و سلاح آماده شلیک می شود.
3. فرهنگ نظام ( لغات نظامی فارسی )
> گلنگدن: بخشی از اسلحه که با کشیدن آن، فشنگ وارد لوله می شود و سلاح آماده شلیک می گردد. معمولاً به آن bolt یا cocking handle در انگلیسی گفته می شود.
- - -
🔹 ریشه شناسی واژه
واژه ی گلنگدن ( gelengden ) ترکی آذربایجانی یا ترکی عثمانی/استانبولی است و به احتمال زیاد از مصدر فعل ترکی گرفته شده است.
در زبان ترکی، واژه ی "gelmek" به معنای �آمدن� و �gitmek� به معنای �رفتن� است. در ترکی آذربایجانی یا ترکی آناتولی ( عثمانی ) ، شکل هایی مانند �gelenden�, �gelip giden�, یا �gel - git� در معنای �چیزی که می آید و می رود� وجود دارند.
🔸 بنابراین، �گلنگدن� می تواند به صورت ترکیبی از �gel� ( آمدن ) �giden� ( رفتن ) تحلیل شود. یعنی بخشی از تفنگ که می آید و می رود – و این دقیقاً توصیف عملکرد آن قطعه از سلاح است.
- - -
🔹 معادل انگلیسی
در زبان انگلیسی، به �گلنگدن� معمولاً یکی از اصطلاحات زیر اطلاق می شود:
Bolt: در اسلحه های bolt - action
Cocking handle: در اسلحه های اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک
Charging handle
- - -
🔹 منابع انگلیسی مرتبط
1. Jane’s Guns Recognition Guide – یکی از مراجع اصلی سلاح شناسی
2. Oxford Dictionary of Military Terms
3. Field Manual ( FM ) 3 - 22. 9 - Rifle Marksmanship ( ارتش آمریکا ) – در آن درباره ی عملکرد bolt و charging handle توضیح داده شده است.
- - -
🧩 نتیجه گیری
واژه گلنگدن به وضوح واژه ای ترکی است که وارد زبان فارسی شده و در کاربرد نظامی و سلاح شناسی استفاده می شود.
ساخت واژه نشان دهنده ی حرکت رفت و برگشتی این قطعه از اسلحه است، که در زبان ترکی به زیبایی توصیف شده.
این واژه در منابع معتبر فارسی مانند دهخدا، معین و نظام آمده است و ریشه ترکی آن نیز با قواعد زبان شناسی ترکی سازگار است.
- - -

گَ لَ گَ دَ ) [ تر. ] ( اِمر. ) شیئی فلزی در تفنگ و تیربارها که متصل به محفظة فشنگ است و با حرکت دادن و پیچانیدن آن فشنگ به محفظه وارد و یا پوکة فشنگ از محفظة انتهای آن خارج شود.
منبع. لغت نامه دهخدا
فرهنگ معین