گفتمان فقهی

[ویکی فقه] پیشرفت تکنولوژی و صنعت ، انتقال و مبادله سریع اطلاعات، کنش و واکنش حوزه های مختلف سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، تأثیرپذیری افکار جهانی از دگرگونی ها و تأثیرپذیری آن ها بر یکدیگر، ظهور روابط چندگانه و تعامل های پیچیده در ساحت های فراملی و جهانی، تطوریابی نگاه ها و نظریه های حقوقی و فلسفی، پدیدآمدن الگوها و کالاهای فرهنگی مغایر با ارزش های انسانی و غیرقابل دفاع و… تحولات دنیای جدید را تشکیل می دهند. بدیهی است تئوری (توانایی فقه برای مواجهه فعال و مثبت با دنیای جدید) را هنگامی می توان اثبات و اجرا کرد که پرسش های مربوط به فقه که برآمده از این تحولات هستند، شناسایی، بررسی و پاسخ داده شوند.
این پرسش ها جایگاه های متفاوتی دارند:پاره ای به مبانی و ریشه های فقه، پاره ای به فعالیت فقهی و روند شکل گیری آن و پاره ای نیز به مرحله پس از استنباط (عرضه فقه) مربوط می شوند. این پرسش ها در این زمینه ها هستند:
← پرسش مربوط به مبانی فقه
اولین مجموعه منتشر شده از سلسله گفتگوهای فقه ، حقوق و جامعه ، در باب قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی و آسیب ها و بایسته های آن است.در سومین دهه استقرار نظام اسلامی ایران که گفتمان جدیدی در عرصه حیات فردی و اجتماعی انسان ها مطرح شد و به منظور تکمیل نظریه ارزشمند امام در زمینه تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت ، ضروری به نظر رسید که آسیب ها و چالش های نظام جمهوری اسلامی در زمینه قانون گذاری و اداره جامعه بر اساس موازین اسلامی بررسی و برای حل آن ها چاره جویی شود.با توجه به این نکته، پژوهشکده در طرح تحقیقاتیِ (قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی؛ آسیب ها و چالش ها)، سیر تحول و تطور روند قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی، مسائل و مشکلات نظری و عملی موجود در این زمینه و نیز دیدگاه های متفاوتی را که درباره چگونگی قانون گذاری بر مبنای فقه اسلامی وجود داشت بررسی کرد و در حد امکان راه حل هایی برای آسیب ها و چالش های موجود در این زمینه ارائه داد.مجموعه فوق در دو بخش تنظیم شده است که بخش اول آن را پژوهش (قانون گذاری در نظام اسلامی از تصور تا واقعیت) به خود اختصاص داده است. در این بخش تلاش شده است تا ضمن پرداختن به مفاهیم و کلیات مرتبط با این پژوهش، به سیر تحول اندیشه قانون گذاری بر اساس احکام اسلامی، آسیب ها و چالش های قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی و راهکارهای توانمندسازی قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی پرداخته شود. در بخش دوم که مجموعه گفتگوهاست، سعی شده دغدغه ها، آسیب ها و بایسته های قانون گذاری در جمهوری اسلامی با توجه به گذشت سه دهه از تثبیت آن در گفتگو با صاحب نظران و از زوایای مختلف به بحث گذاشته شود.در این گفتگوها آقایان:حجت الاسلام و المسلمین محمدتقی سبحانی، آیت اللّه عمید زنجانی ، آیت اللّه سیدعلی محقق داماد ، حجت الاسلام و المسلمین مصطفی محقق داماد، آیت اللّه محمدحسن مرعشی شوشتری ، آیت اللّه مرتضی مقتدایی ، آیت اللّه سیدحسین موسوی تبریزی، آیت اللّه هاشمی رفسنجانی ، دکتر محمود آخوندی، دکتر علیرضا جمشیدی، دکتر سیدجعفر کوشا، دکتر حسین مهرپور و دکتر سیدمحمد هاشمی حضور داشته و به سؤالات پاسخ گفته اند. این گفتگو در سه فصل سامان یافته است که عبارت اند از:درآمدی بر مسئله شناسی، مبانی نظری در نظام اسلامی و مسائل و مشکلات قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی.تلاش بر این بود که از اساتیدی که در عرصه قانون گذاری تجربه داشته اند، بهره گرفته شود تا بازشناسی آسیب ها و بایسته های مورد بحث به واقعیت نزدیک تر باشد.چون این مجموعه قبلاً در شماره ۴۴ این مجله به صورت مفصل معرفی شده است، از معرفی مجدد آن اجتناب می کنم و خوانندگان محترم را به آن ارجاع می دهم.
پیش درآمدی بر مکتب شناسی فقهی
از آنجا که اولاً، اصطلاح مکتب، اصطلاح مأنوس، پرسابقه و با چارچوب های تعریف شده ای نیست، و ثانیاً، گرایش ها و اختلاف نظرها در فقه به وفور یافت می شود، به گونه ای که اگر حتی چارچوب های کلی مکتب نیز روشن شده باشد، تطبیق آن چارجوب ها بر فقه دشوار می نماید، پژوهشکده بر آن شد به منظور افق گشایی و کاویدن بیشتر زوایای پنهان مسئله، پروژه ای را سامان دهد تا گامی در جهت تبیین مکتب شناسی به صورت عام و مکتب شناسی فقهی به صورت خاص بردارد. به همین جهت، ابتدا پرسش هایی در این زمینه مطرح و طی جلسات متعددی با صاحب نظران به گفتگو پرداخته شد.در مجموعه گفتگوهای (پیش درآمدی بر مکتب شناسی فقهی) که دومین مجموعه از (سلسله گفتگوهای فقه، حقوق و جامعه ) است، از دیدگاه های اساتید محترم آقایان:مصطفی ملکیان، حجت الاسلام و المسلمین شب زنده دار، حجت الاسلام والمسلمین عابدی شاهرودی و حجت الاسلام و المسلمین هادوی بهره گرفته شده است.محور این گفتگوها سؤالاتی بود که در دو محور عام و خاص (که شامل خصوص مکتب فقهی) است، تنظیم شده بود. در بخش اول از جمله به این سؤالات می توان اشاره داشت:۱. ویژگی ها و شاخصه های مکتب در علوم چیست؟۲. عوامل پیدایش مکاتب در علوم گوناگون چه بوده است؟۳. ملاک های ترجیح مکتبی بر مکتب دیگر چیست؟و در بخش دوم می توان به سؤالات زیر اشاره کرد:۱. شاخصه های مکتب فقهی چیست؟۲. آیا می توان میان مکاتب ارزش گذاری کرد (مکتبی را مطلوب یا مطلوب تر و در مقابل، مکتبی را مرجوح یا کم اهمیت دانست؟)۳. چگونه می توان مکاتب فقهی را کشف کرد؟
← مبحث گفتگو با آقای ملکیان
...