گرد

نام پاسارگاد از دوبخش ( پارسه ) و ( گرد ) ساخته شده و در کل به معنی شهر پارسیان میباشد.
واژه ( گرد ) به معنی ( کرده ) و ( درست شده ) به اُنوان پسوندی در شهر های ایران زمین بکار رفته است.
و در دیگر زبانهای آریایی ( هند و اروپایی ) مانند زبان روسی هم دیده میشود که امروز به شهر در این زبان ( گراد ) میگویند؛ نام شهر های گوناگون جهان مانند ولگا گراد، نوو گراد، بلگراد، اشتوتگارت و. . .
نام های شهرها که دارای پسوند ( گرد ) پارسی هستند:
دست گرد ( سپاهان )
بفراگرد ( اردبیل )
بروگرد، بروجرد ( لرستان )
بشاگرد ( هرمزگان )
داراب گَرد: به چَم ساخته شده در آب ( پارس )
رامگرد ( مرودشت پارس )
پارسه گرد، پاسارگاد ( پارس )
اندوه گرد، اندوه جرد ( کرمان )
بهرام گرد، بهرام جرد ( کرمان )
خسرو گرد، خسروجرد، سنگرد ( سبزوار )
فرهاد گرد ( فریمان خوراستان )
بیژن گرد ( بجنورد )
بزنگرد ( کاشمر )
لاسگرد ( سمنان )
لیفشاگرد ( گیلان )
میلاگرد ( کمیجان )
انانگرد ( آشتیان )
سلیگرد، الوسگرد ( ساوه )
چلگرد و بیژگرد ( بختیاری )
هشت گرد، وهر گرد ( البرز )
دستگرد، رزگرد، بزمگرد ( کاسپین )
سوسن گرد و باران گرد ( خوزستان )
استپانگرد ( ارمنستان )
منازگرد، ملازگرد ( ارمنستان غربی، تورکیه )
پَسگشت: برگه 29 از نبیگِ ( ریشه شناسی واژگان شیرین ایرانی ) نوشته مجید قدیمی ( نوبت چاپ:یکم1401 ) .
نکته: در ریشه شناسی واژگان، زِبَر، زیرواک، پیش واک ( َ ِ ُ ) مهم نیستند همچنین سدای ( گ، ق، ج، ک ) میتوانند جای هم بشینن.

نمونه: گِرد، گَرد، گُرد ( گِرداب، گَردَن، گَرداندَن، گَردیدَن، گَشتَن، گِردو، گُوی ( گوی، گویک ) ، کُره، کُرَوی، گونه ( گونه صورت ) و. . . تمامش به چَم گرد و کُروی
هست.
دگرگونی: مانند، بهرام گرد، بهرام جرد و. . .
همچنین گرد به چَم کرد، کرده میتواند باشد که چَم درست شده میدهد، مانند: گردآوری به چَم جم و جور کردن، درست کردن که بالا آورده شد که به اُنوان پسوند شهرها و با چَم خود شهر نیز کاربرد دارد در زبان های گوناگون آریایی ( هند و اروپایی ) که سرچشمه آنها زبان پارسی است.

و این تسلسل بی پایانی ست که از دیدگاه فلسفی و خِرَدی، ناشدنی و محال است.
هنگامی که گفته می شود ریشه گرد در پهلوی گیرت بوده و آن هم از کرتَ باستانی نزدیک به 3 هزار ساله بدست آمده، بازهم دنبال ریشه آن در کجا و در چه زمانی می گردید؟ باید به دوران نئاندرتال برسید؟!!
یا مگر باید ریشه هر واژه ای را به ناگزیر از کارواژه ( فعل ) بدست آورد؟ پدید آمدن هر زبانی، نخست از پیدایش واژه ها آغاز می گردد که برای نامیدن هرچیزی که بشر پیرامون خود می دید، بکار می رفت و بیشتر این واژگان نیز در ساخت کارواژه ها کاربرد نمی یابند پس آیا باید آنها را بی ریشه دانست؟!
چون واژه ای مانند"مرد"، کارواژه ای در پارسی ندارد پس بگردیم برای نمونه در عربی واژه تَمَرد را بیابیم و بگوییم یافتم! مرد از عربی گرفته شده یعنی کسی که می تواند سرپیچی ( تمرد ) کند! و زن هم از زَین گرفته شده یعنی زینت خانه! و از اینگونه ریشه تراشیهای پرت و پلا.
هرچند که واژه مورد گفتمان یعنی "گرد"، کارواژه خودش را هم دارد: گشتن و گردیدن.
واج "ش" در بن گذشته این کارواژه یعنی گشت، به واج "ر" در بن کنونی آن یعنی گرد دگرش می یابد.
در کارواژه هایی اینچنینی مانند داشتن، کاشتن، نگاشتن، پنداشتن، گذاشتن، گذشتن، انگاشتن، انباشتن، برگشتن و . . . با دگرشدن زمانِ کارواژه از گذشته به اکنون، این دگرش از ش به ر دیده می شود.
واژه های گِرد و گَرد دارای بار معنایی هموند هستند و در واژه گردن ( در پهلوی گرتن ) هم دیده می شوند یعنی اندام چرخنده، اندامی که سر روی آن دارای حرکت دایره ای ( گرد ) است.
-
دیدگاه شگفت کاربر بالا: گرد به معنی شهر، یک واژه ژرمانیک می باشد!!!
هنگامی که در ایران واژه گرد از بیش از دو هزار سال پیش برای نامیدن شهرها بکار می رفت، ژرمنها مردمی بدوی و جنگل نشین و زیر سلطه رومیان بودند، اگر بنا به وامواژه بودن باشد، از پهلوی به زبانهای باختری ویا اسلاو رفته هرچند که شاید واژه ای هموند در زبانهای هند ُ اروپایی باشد.
در زمان ساسانی به دور شهرها دیوار نمی کشیدند، نیازی نبود، فرمانروایی ساسانی، آسایش بخش و امنیت ساز کشور بود ولی پس از خلا قدرت بوجود آمده از تازش اعراب که باعث سرازیر شدن قبایل ترک به خوارزم و فرارود و بعدها به آذربایجان و ناامنیهای پس از آن شد، روش دیوار کشیدن یا حتا شهرهای زیرزمینی ساختن نیز به نیاز مردم افزوده شد.
پس تکواژ گرد در پایان نام شهرها چه به معنای گرد بودن شهر، چه از پایه کَرد به چم ساخت باشد مانند فیروزگرد یا دارابگرد یعنی شهرهایی که فیروز یا داراب ساخته اند، کَرد در گذر زمان به گِرد دگرگون شده که یادآور ریخت نمایی ( ظاهری ) آن بوده.
بنابراین این واژه چه از دیدگاه ریشه شناسی، چه پیشینه تاریخی هزاران ساله، پارسی و پهلوی بودن خود را نمایانده و استوار می کند.
هرآینه چنین واژه هایی، برای شما آذریان هم واژگان بیگانه ای نیستند که به هر قیمت می خواهید آنها را ترکی جا بزنید، درواقع اینها از زبانِ سده های پیشین خودتان که همانا پهلوی بوده، وارد ترکی و کارواژه های آن شده و به شما رسیده، پس این واژه ها به آن اندازه ای که برای کردها و پارسها و لرها و بلوچها و پشتوها بومی و شناخته شده است، به همان اندازه هم برای تالشیها و آذریها و تاتها واژه هایی خودی و آشناست.
با سپاس از رویکرد بردبارانه تان

از طرفی "گرد" به معنی شهر ربطی به واژه " گرد" به معنی دایروی و. . . ندارد
مشابه کاربرد واژه "گرد" به معنی شهر ( اما در اصل محافظت شده ) را می توان در واژه فرانسوی " garde" مشاهده کرد که به معنی محافظت ، مراقبت به کار می رود که با ریشه ژرمانیک " guard" مشترک بوده که آن نیز از ریشه ژرمانیک " ward" و از فعل "weardian" به معنی " keep safe " یعنی در امنیت گرفتن و. . . . گرفته شده است .
یعنی " گرد" که به معنی ظاهری ، در فارسی" شهر" معنا می شود در اصل به معنی " محافظت شده " می باشد و در پایان اسم شهر هایی که اطراف آن دیوار کشیده شده و به شکل " محافظت شده" تاسیس می شده اند آورده می شده که بعد ها مفهوم شهر را نیز به خود گرفته مانند город در روسی که به معنی شهر می باشد یا در پایان شهر ها مانند " آسگارد" ، " میدگارد" و. . . . و در اصل " گرد" به معنی شهر از فعل " weardian" و از معنای محافظت ، در امنیت گرفتن و. . . به دست آمده نه از مفهوم " گرد کردن ، دایره کردن و. . .
گرد به معنی دایروی ، کروی و. . . . یک واژه ترکی است
اما گرد به معنی شهر ، منطقه مسکونی محافظت شده و. . . یک واژه ژرمانیک می باشد .
از دیگر مشتقات به دست آمده از فعل " اگمک " به معنی خم کردن ، انحنا دادن ، گردی دادن به چیزی و. . . که وارد فارسی شده است می توان موارد زیر را نام برد :
- اَگوک ( اگیک ) یا اَگوی" : که به شکل گوی وارد فارسی شده است و به جسم کروی شکل و گرد شده گفته می شود
- اَکَج : که به شکل " کج" وارد فارسی شده است
- اَگوز : که به شکل گوز ، گوژ وارد فارسی شده است و در عربی به شکل قوس در آمده است
- اکم ( اخم ) : که به شکل "خم" وارد فارسی شده است

بکارگیری واژه گرد به چم شهر یا جای زندگی ( به خاطر گردساختن شهر ) در زمان ساسانی بسیار روامند بود که برخی هنوز هم با همان نامها شناخته می شوند مانند بروجرد ( بروگرد ) ، سوسنگرد، دارابگرد، لاسجرد ( بلاشگرد در سمنان ) ، خسروگرد ( در سبزه وار ) ، فیروزگرد ( نام کهن اردبیل ) ، شاپورگرد و بختاگرد و کوهجرد در فارس و شهرها و روستاهای فراوانی با نام دستگرد که شاید در بیشتر استانهای ایران هست.
اینگونه واژگان ایرانی که به ترکی راه یافته بیشتر، واژگانی پهلوی هستند که از این زبان که کم وبیش تا چهارصد سال پیش در آذربایگان روامند بود به ترکی درون شده اند، درواقع این واژگان کهن وریشه دار، از زبان نیاکان مردم این دیار تاکنون بازمانده است.

مشتقات دیگر از این فعل :
- اَگیری یا اَگری یا اَیری = که به معنی کج ، خمیده و. . . می باشد
- اَگیرتَک یا اَگیرتَ یا گیرتَ یا شکل امروزی آن "گیردَ" که به معنی گِرد می باشد که به شکل "گیرت" یا "گِرد" و. . . وارد فارسی شده است .

( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 193 )