گدازه

گُدازه گونه ای ماگما است که بر اثر فعالیت های آتشفشانی به سطح زمین راه یابد. به تعریف دیگر آن بخش از تفتال که بر اثر کاهش فشار و فوران مقدار زیادی از گازهای محبوس در خود را از داده است گدازه نامیده می شود.
به زمینی مسطح و پهناور که بستر آن از توالی نسبتاً نازک جریان گدازه تشکیل شده و معمولاً بازالتی و ناشی از فوران شکافه ای است «دشت گدازه»[ ۱] می گویند. [ ۲]
گدازه ها را بر پایه میزان سیلیس ( Sio۲ ) موجود در آن ها از نظر میزان گرانروی به سه دسته بخش می کنند که این امر به دلیل اختلاف تعداد پیوند بین ملکول های سیلیس است:
• گدازه بازالت: میزان سیلیس کم ( حدود۵۰ درصد ) . گرانروی کم، نقطه ذوب زیاد.
• گدازه آندزیت: میزان سیلیس متوسط ( ۶۰ درصد ) . گرانروی متوسط. نقطه ذوب متوسط.
• گدازه گرانیت: میزان سیلیس زیاد ۷۰ درصد ) . گرانروی زیاد. نقطه ذوب کم.
اگرچه چسبندگی گدازه می تواند تا 100000 برابر بیشتر از آب باشد [ ۳] ، با ویسکوزیته تقریباً مشابه سس کچاپ، گدازه می تواند قبل از سرد شدن و جامد شدن فاصله زیادی را طی کند زیرا گدازه ای که در معرض هوا قرار می گیرد به سرعت پوسته جامدی ایجاد می کند که گدازه مایع باقیمانده را عایق می کند و آن را به اندازه کافی گرم و چسبناک نگه دارد که بتواند به جریان خود ادامه دهد.
مهم ترین عوامل مؤثر در نوع آتشفشان ها عبارت اند از ترکیب تفتال - دما و مقدار گازهای محلول در آن ها و فشار.
قطعه گدازه ( به انگلیسی: Block Lava ) یا گدازه قالبی ورقه ای از گدازه آتشفشانی که سرد شده است، گفته می شود بطوری که سطح آن را توده ای مرکب از قطعات ریز و خشن تشکیل می شود[ ۴]
برای توصیف بخش ها و انواع گدازه ها واژگان گوناگونی به کار می رود:[ ۲]
• گدازه ریسمانی[ ۵] ∗ نوعی گدازه بازالتی است که سطحی نرم، موجدار و زبانه دار و ریسمانی دارد. این گونه گدازه هنگامی به وجود می آید که یک گدازه بسیار مایع گون بر روی یک سطح سفت شده جریان یابد.
• زبانه گدازه:[ ۶] یکی از زائده های کوچک و گِرد در جلوی جریان گدازه ریسمانیِ در حال حرکت
• خیز گدازه:[ ۷] بخش کم و بیش سرتخت یک میدان جریان گدازه ریسمانی که در نتیجه فشار گدازه های زیر لایه سطحی برآمده شده است.
• خاکریز گدازه:[ ۸] ورقه های سنگ پایی از گدازه که بر روی مسیرهای طبیعی خود جریان یافته و خاکریزی جامد به وجود می آورد
• حفره:[ ۹] کاواکی با شکل های متنوع در گدازه ها که بر اثر به دام افتادن حباب گاز در حین سرد شدن گدازه به وجود می آید
• دریاچه گدازه:[ ۱۰] دریاچه ای از گدازه مذاب معمولاً بازالتی در دهانه آتشفشانی
• جریان گدازه:[ ۱۱] عبارت است از خارج شدن گدازه در طول فوران روان. از سوی دیگر، در فوران انفجاری به جای گدازه، مخلوطی از خاکستر آتشفشانی و قطعات دیگری به نام تفرا ایجاد می شود.

گدازه (فیلم ۲۰۱۴). «گدازه» ( انگلیسی: Lava ( 2014 film ) ) یک فیلم است که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد.

گُدازه (lava)
ماگمایی که از آتشفشان بیرون می ریزد و پس از سردشدن، به سنگ های آذرین بیرونی تبدیل می شود. گدازه ها از نظر ترکیب، دما، میزان گاز، و گرانروی (مقاومت در برابر سیالیت) متفاوت اند. سه نوع اصلی گدازه ها عبارت اند از بازالتِ تیره، سیّال، و نسبتاً فقیر از سیلیس؛ ریولیتِ روشن، گرانرو، و غنی از سیلیس؛ و آندزیت که گدازه ای بینابین است. درگذشته، گرانروی گدازه به اسیدی یا قلیایی بودن آن نسبت داده می شد. این معنا گمراه کننده بود و منسوخ شده است (← سنگ_اسیدی؛ سنگ_بازی). آتشفشان های هاواییاز نوع سپری اند. از این نوع آتشفشان، گدازه به آرامی و پیوسته در مسافات طولانی جریان می یابد. آرامش جریان گدازه تا حدی به ترکیب شیمیایی آن بستگی دارد. این ترکیب مقادیر نسبتاً کمی سیلیس (SiO۲)، و مقادیر نسبتاً زیادی کلسیم، به شکل فلدسپات، و منیزیوم، به شکل پیروکسن، دارد. ترکیب گدازه در هاوایی از نوع بازالت است.