گام های ماه

نِمودهای ماه، [ ۱] گام های ماه یا اَهِلِّه قمر در ستاره شناسی به حالت های مختلف دیده شدن بخش روشن ماه از زمین گفته می شود. برخی از این حالت ها نامی ویژه دارند:
• ماه نو یا بَرن[ ۲]
• تربیع اول ( یک چهارم نخست )
• بدر یا ماه تمام
• تربیع دوم ( یک چهارم دوم )
• محاق ( ماه تاریک )
ماه در نخستین نیمه از دورش از ماه نو تا ماه پُر پیش می رود که به این بخش، ماه افزاینده می گویند. ماه در نیمه دوم دورش، ماه کاهنده نام گرفته است.
فضانوردان که از ماه زمین را می نگرند زمین هم به ترتیب همان نمودهایی را دارا است که ما از روی زمین در مورد ماه مشاهده می کنیم. اما هر نمود زمین درست نقطه مقابل اهله ماه خواهد بود. اگر ماه در نمود ربع سوم باشد فضانوردان زمین را در ربع اول خواهند دید.
هنگامی که ماه بین زمین و خورشید قرار دارد هیچ بخشی از ماه برای ناظر زمینی روشن نیست. اصطلاحاً به این لحظه مقارنه ماه و خورشید یا گفته می شود. مقارنه لحظه تولد ماه است و ماه نو مدت زمانی پس از آن ایجاد می شود. شاید به نظر برسد که در هر ماه قمری باید یک خورشیدگرفتگی داشته باشیم ولی از آنجا که در اغلب مواقع صفحه مدار ماه با صفحه مدار زمین به دور خورشید زاویه می سازد بنابراین در برخی از موارد سایه ماه از بالا یا پایین صفحه مدار زمین می گذرد و خورشیدگرفتگی اتفاق نمی افتد. در سال تنها دوبار این دو مدار همعنان شده و خورشیدگرفتگی صورت می گیرد. [ ۳]
در حالت ماه نو، مدت زمانی پس از مقارنه که ماه در فاصله میان زمین و خورشید است، بخشی از آن بصورت هلال باریکی نورانی می شود. [ ۴]
در حالت بدر ( ماه تمام یا مقابله ) ، ماه در یک طرف و خورشید در طرف دیگر زمین است و تمام نیمه روشن آن، قابل روئیت می شود. [ ۵]
هلال ماه نمایش بخش روشن ماه است آنگونه که توسط بیننده از روی زمین دیده می شود. دورهٔ قمری همراه با دور زدن ماه در مدار خود به دور زمین بر پایهٔ تغییر جایگاه نسبی زمین، ماه و خورشید تغییر می کند. یک نیمه از رویهٔ ماه همواره توسط خورشید روشن می شود ( به جز در زمان ماه گرفتگی ) ، و بنابراین روشن است، اما بخش نیم کرهٔ روشن که برای بیننده قابل رؤیت است می تواند از ۱۰۰٪ ( ماه کامل ) تا ۰٪ ( ماه نو ) باشد. مرز میان نیم کرهٔ روشن و ناروشن، سایه مرز نامیده می شود.