کوبکاری

کوبکاری ( به انگلیسی: peening ) فرایند کار برای بهبود خاصیت مواد روی سطح فلز است که معمولاً با ابزارهای مکانیکی، مانند ضربه چکش، انفجار با ساچمه ( ساچمه زنی ) یا انفجار پرتوهای نور با لیزر انجام می شود. کوبکاری معمولاً یک فرایند کار سرد است، که سختکاری سطحی با لیزر یک استثنا قابل توجه دارند و آن هم تمایل به انبساط سطح فلز سرد است، در نتیجه تنش های فشاری ایجاد می کند یا تنش های کششی موجود را کاهش می دهد. لایه برداری همچنین می تواند سخت شدن کرنش سطح فلز را تشدید کند.
تغییر شکل پلاستیک ناشی از کوبکاری باعث ایجاد یک تنش فشاری باقیمانده در یک سطح کوبکاری شده، همراه با تنش کششی در داخل می شود. این حالت استرس مانند حالتی است که در شیشه های سخت دیده می شود و به دلایل مشابه مفید است.
تنش های فشاری سطحی باعث ایجاد مقاومت در برابر خستگی فلز و برخی از اشکال خوردگی می شود، زیرا ترک ها در یک محیط فشاری رشد نمی کنند. این مزیت به قیمت تنش های کششی بیشتر در عمق قطعه حاصل می شود. با این حال، خواص خستگی قطعه بهبود می یابد، زیرا تنش ها به طور معمول در سطح به دلیل نقص و آسیب سطح به صورت قابل توجهی بیشتر است.
کار سرد همچنین باعث سخت شدن سطح مواد می شود. این باعث می شود ترک ها کمتر در سطح ایجاد شوند و مقاومت در برابر سایش را ایجاد می کنند. هنگامی که یک فلز تحت سخت شدن کرنش قرار می گیرد، مقاومت تسلیم آن افزایش اما شکل پذیری آن کاهش می یابد. سخت شدن کرنش در واقع تعداد نابجایی ها را در شبکه کریستالی ماده افزایش می دهد. هنگامی که یک ماده دارای تعداد زیادی نابجایی باشد، تغییر شکل پلاستیک مانع می شود و ماده به روشی الاستیک به خوبی فراتر از تنش تسلیم الاستیک مواد سخت شده بدون کرنش رفتار می کند.
تغییر شکل پلاستیک ناشی از کوبکاری می تواند در کشش سطح یک جسم مفید باشد.
یکی از کاربردهای رایج فرایند کوبکاری را می توان در صنایع تعمیر خودرو و ساخت سفارشی خودرو مشاهده کرد که در آن از کوبکاری دستی یا ماشینی برای کشش ورق فلزی نازک برای ایجاد سطوح منحنی استفاده می شود. در روش دستی از چکش دستی استفاده می شود و نوعی طرح ریزی است. همچنین روش هایی به کمک ماشین وجود دارد که از نسخه ای از چکش برقی برای باز کردن ورق فلز استفاده می کنند.
صاف کردن ورق فلز، یکی دیگر از کاربردهای فرایند کوبکاری است و به طور خاص به عنوان یکی از تکنیک های اولیه برای صاف کردن تسمه های فولادی مورد استفاده در عملیات انتقال و پرس صنعتی استفاده می شود. در این فرایند، یک تسمه فولادی که دارای انحنای متقاطع است، می تواند با صاف کردن سطح مقعر برای کشش آن و در نتیجه از بین بردن انحنای متقاطع، با یکسان کردن طول سطح در کل تسمه بین سطوح مقعر و محدب قبلی، صاف شود. ساچمه کاری تسمه های فولادی معمولاً با استفاده از ابزارهای تخصصی و ساچمه مخصوص کوبکاری انجام می شود.