کنسول روم

کنسول ها ( به لاتین: consules، «کسانی که مشترکاً تصمیم می گرفتند» ) دو کلانتر∗ در جمهوری روم بودند که هرساله انتخاب می شدند و مشترکاً اقتدار عالی مدنی و نظامی را اعمال می کردند. منصب کنسولی پس از دیکتاتور مهم ترین منصب کلانتری در جمهوری محسوب می شد. پولیبیوس آن را چنین وصف می کند:
«کنسول ها… قدرت را در تمامی امور عمومی روم اعمال می کنند. بقیه کلانترها، به استثنای تریبونوس پلبیس ها، باید از فرامین وی اطاعت می کردند. »
این منصب در ۵۰۹ قبل از میلاد با خلع لوکیوس تارکوئینیوس متکبر و براندازی رژیم پادشاهی و تأسیس جمهوری روم ایجاد شد. نخستین دو کنسولی که این منصب را عهده دار شدند تمامی اقتدار و نشان های پادشاهان رژیم سابق را به ارث بردند، جز اینکه تنها یکی از آن دو فاشیس حمل می کرد، با این هدف که از خوف و وحشت ناشی از دیدن دو فاشیس جلوگیری کنند. [ ۱] کنسولان هرساله تعویض می شدند و مجمعی به نام مجمع کنتوریاها آنان را برمی گزید.
مونتسکیو، نویسندهٔ فرانسوی، در فصل اول کتاب ملاحظاتی درباب علل عظمت و انحطاط روم می گوید که انتخاب هرسالهٔ کنسولان یکی از اسباب عظمت روم بوده است، چراکه کنسول، با آگاهی از اینکه در پایان سال تغییر می کند، همواره کمر به خدمت گزاری می بست و برای تحصیل نام نیک تلاش می کرد و شور و عشق خدمت جانشین تن آسانی و ستمگری شاهان شده بود. [ ۲]
در دوران امپراتوری روم، منصب کنسولی ابقا شد امّا انتصاب در اختیار امپراتور قرار گرفت و پس از تأسیس کنستانتینوپل، یک کنسول برای امپراتوری روم غربی و یکی هم برای امپراتوری روم شرقی انتخاب می شد، و این روند در روم حتی پس از سقوط امپراتوری روم غربی تا ۵۳۴ ( پادشاهی استروگت ها ) میلادی پابرجا ماند و در امپراتوری روم شرقی نیز تا ۵۴۱.
این واژه از نام خداوندگار کنسوس∗ مشتق می شود، خدایی که «مشاوره می داد»؛ کاری که این دو کلانتر ارشدِ جمهوری باید انجام دهند. [ ۳] اهمیت این منصب چنان بود که در گاه شماری رومی هرسال را به نام کنسول های انتخابیِ آن سال می شناختند.
در کورسوس هونوروم منصب کنسولی هدفی نهایی بود که رومیان جاه طلب آنرا تعقیب می کردند.
در طول دوران جمهوری، با انتشار Lex Villia annalis در سال ۱۸۰ قبل از میلاد، حداقل سن برای انتخاب به عنوان کنسول برای پاتریسی ها ۴۰ سال و برای پلبی ها ۴۲ سال تعیین شد؛ در حالی که قبل از آن انتصاباتی به این سِمت در سنین بسیار پائینتر هم رخ داده بودند، برای نمونه مارکوس والریوس کورووس∗ در ۳۴۹ قبل از میلاد تنها در ۲۳ سالگی برای اولین بار کنسول شد و در ۴۰ سالگی برای چهارمین بار این منصب را عهده دار شد. همچنین پس از انتشار قانون Lex Villia annalis استثناهایی بر قانون نامبرده دیده شد، برای نمونه اسکیپیو امیلیانوس∗ در ۳۸ سالگی کنسول شد، گنئو پومپه کبیر در ۳۶ سالگی، و گایوس ماریوس جوانتر در ۲۶ ( یا ۲۸ ) سالگی. در دوران امپراتوری، زمانی که این منصب دیگر تقریباً تمامی کارکرد عملی اش را از دست داده بود، منصب کنسولی بدون اعمال قانون محدودیت سنی واگذار می شد.