کمیل بن زیاد نخعی

[ویکی شیعه] کُمَیل بن زِیاد بن نَهِیک نَخَعی صُهبانی کوفی(۱۲-در ۸۲ق) از تابعین و یاران برجسته امام علی(ع) و امام حسن(ع). وی از نخستین کسانی بود که پیشنهاد خلع عثمان و خلافت علی (ع) را مطرح کرد. در دوران حکومت امام علی(ع)، مدتی فرماندار منطقه هیت بود. هنگامی که سپاه معاویه، هیت را غارت کرد، امام علی(ع) او را به سبب کوتاهی در دفاع از شهر سرزنش کرد. در منابع شیعه، روایات بسیاری از او نقل شده که دعای کمیل مشهورترین آنها است، اما در منابع اهل سنت قلیل الحدیث شمرده و بعضاً از وی بدگویی شده است. از او در زمره زُهاد و عُباد کوفه یاد کرده اند.
کمیل پسر زیاد بن نَهِیک و از قبیلهٔ نَخَع است. رسول خدا (ص) درباره قبیله نخع فرموده است: «اَللّهمَ بارِک فِی النَخَع؛ خداوندا به قبیله نخع برکت ده» محمد دشتی از حارث بن زیاد، قاتل طفلان مسلم و از یاران عبیدالله بن زیاد به عنوان برادر کمیل یاد می کند.
در منابع تاریخی از تاریخ ولادت کمیل یاد نشده است، اما زِرِکْلی تاریخ ولادت او را ۱۲ق ذکر کرده است.

[ویکی اهل البیت] کمیل بن زیاد از یاران امام علی(ع) و مردی شجاع و سلحشور و زاهدی عابد بود. برخی از سخنان نقل شده از امام علی علیه السلام توسط او نشان می دهد که او از یاران خاص و اصحاب سرّ آن حضرت بوده است. او مدتی در زمان امیر المومنین علیه السلام از جانب آن حضرت والی شهر «هیت» بود.
کمیل پس از شهادت امام علی علیه السلام همواره از یاران اهل بیت علیهم السلام بود تا اینکه سرانجام به جرم اخلاص به مقام ولایت امیرمومنان علیه السلام در سال ۸۲ هجری به دست حجاج بن یوسف ثقفی به شهادت رسید.
از زمان دقیق تولد کمیل، اطلاعی در دست نیست؛ ولی با توجه به این که وی در سال 83 هجری (زمان شهادت) 90 سال از عمرش می گذشته، می توان تولد او را 7 سال قبل از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم؛ یعنی سال پنجم بعثت دانست.
کمیل پسر زیاد بن نهیک بن هیثم بن سعد بن مالک بن حارث بن صهبان بن سعد بن مالک بن نخع از قبیله مذحج (یکی از قبایل یمن) می باشد.
کمیل، دوران نوجوانی عمر خویش را سپری می کرد که حضرت علی علیه السلام از طرف پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله در سال هشتم هجری مامور شد که برای تبلیغ احکام و معارف الهی به سرزمین یمن برود؛ در همین سفر بود که کمیل به اسلام گروید و از همان زمان شیفته امام علی علیه السلام شد.
بیشتر رجال شناسان، کمیل را «تابعی» معرفی نموده و صحابه نگاران رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نیز نامی از وی به میان نیاورده اند؛ ولی از آن جا که او بخشی از دوران جوانی خود را در حیات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم گذرانده، صحابی بودن وی با گمان قوی همراه است؛ چرا که طبق آنچه برآورد نمودیم، در زمان رحلت آن حضرت، کمیل 18 سال داشته است.
از این رو، ابن حجر عسقلانی (773-852 ق) می گوید: له ادراک، قد ادرک من الحیاة النبویة ثمانی عشرة سنة؛ کمیل 18 سال از عمر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را درک نموده است.