[ویکی فقه] کلیات نصاب الصبیان (کتاب). کتاب «خودآموز نصاب یا کلیات نصاب الصبیان»، همان کتاب «نصاب الصبیان» ابو نصر فراهی سجستانی است که استاد حسن زاده ، آن را تصحیح نموده و همراه با چندین بیت اشعار ملحقه و اعراب کلمات مشکله و پانوشت های ارزنده، به امر علامه شعرانی ، با نام یاد شده، به چاپ رسانده است.
از آن جا که کتاب ارزنده نصاب الصبیان ، بسیاری از لغات عربی و موضوعاتی از قبیل سوره های مکی و مدنی، اسامی زنان پیامبر ، اسامی اولاد پیامبر، اسامی ماه های رومی، اسامی ماه های فارسی و بسیاری از مطالب متنوع دیگر را به نظم فارسی درآورده تا تعلیم و تعلم و حفظ آن آسان گردد، ولی با این همه، از تصرف ناسخان و زیاده و نقصان دیگران و تحریف ناآشنایان، مصون نمانده، لذا استاد حسن زاده، به ترغیب مرحوم علامه شعرانی، بر آن شد تا در نسخ آن، تجدید نظر کند. جناب ایشان با فراهم کردن نسخ خطی موجود در کتاب خانه مرحوم ملک و کتاب خانه ملی، بر تصحیح کتاب یاد شده همت گماشت و در ضبط کلمات و لغات کوششی بلیغ، مبذول داشت. مرحوم علامه شعرانی، قدس سره، در تقریظی که بر نصاب مصحح استاد نگاشته است، چنین می گوید: «کتاب نصاب الصبیان که از زمان تالیف آن تا کنون بیش از هفت صد سال گذشته و هنوز رونق اولیه را از دست نداده است، پیوسته در مکاتب و مدارس از کتب درسی و تعلیمی بوده است و به سبب کثرت تداول، تصرف ناسخان بسیار در آن راه یافته و زیاده و نقصان در آن بسیار کرده اند، چنان که هیچ یک از نسخ مطبوعه از تحریفات خالی نیست، لذا جناب ادیب فاضل آقای حسن زاده آملی که در بسیاری از علوم زحمت کشیده و مدت ها نزد این بنده ناچیز، به تحصیل پرداخته، به اصرار و ترغیب حقیر در نسخ آن، تجدید نظر کامل نمود و همه لغات فارسی و عربی آن را از مدارک معتبره آن، مانند قاموس و منتهی الارب و کنز اللغه و سامی و صحاح و برهان قاطع و جامع و غیر آنها تصحیح و معرب ساخت و چنان که هیچ کلمه بدون اطمینان به صحت آن ضبط نگردید و نیز آنچه از اشعار مرتبط با علم نجوم و قرائت و سیره نبویه بود، از کتب معتبره فن، مانند زیج بهادر خانی ، اتقان و مجمع البیان و غیر آن تصحیح کرده و هر یک را که احتیاج به توضیح داشت، در ذیل صفحات توضیح داد و چون ملاحظه شد که در نسخ مطبوعه، بسیاری از اشعار اصلی کتاب را عمدا یا سهوا حذف کرده اند، سعی شد تا همه اشعار اصلی ثبت افتد و از اشعار الحاقی که متعلمان را مفید بود نیز با علامت مشخصه (م) نوشته گردید تا از همه جهت، این نسخه، سودمند باشد».
ساختار
کتاب نصاب الصبیان، مشتمل بر چهل و یک قطعه شعر در بحور مختلف عروضی است که قطعات، مجموعا حاوی دویست و بیست بیت می باشند. توضیحات استاد حسن زاده به ترتیب شماره هایی که در متن، در هر صفحه گذارده، در پانوشت همان صفحه ذکر شده است. استاد، ابیات الحاقی را با علامت اختصاری «م» از اشعار اصلی جدا کرده است.
گزارش محتوا
مطالب مطرح شده در کتاب نصاب الصبیان، اجمالا، عبارت است از: ترجمه فارسی بسیاری از لغات عربی از قبیل اله، الله، رحمان ، دلیل، هادی، محمد ، امین، صحابه ، آل ، سما، ارض ، غبرا، محل، مکان، معان، سقر ، نار، جنت ، آخرت ... ضیاء، نور ، سنا، فتی ، خفیف... جید، ثوب، رزق ، زاد، عرش ... فریس، کم، سراویل ... قریب ، رکن، حمیم... فرخ، بیضه ، تین... لحیه، اقرع ، اشل... تراب ، رغام، ثری... ثمر ، حب ، تبن و... سوره های مکی و مدنی، اسامی زنان پیامبر، اسامی اولاد پیامبر، اسامی ماه های رومی، اسامی ماه های فارسی، اسامی قراء سبعه و...
نمونه هایی از کار مؤلف
...
از آن جا که کتاب ارزنده نصاب الصبیان ، بسیاری از لغات عربی و موضوعاتی از قبیل سوره های مکی و مدنی، اسامی زنان پیامبر ، اسامی اولاد پیامبر، اسامی ماه های رومی، اسامی ماه های فارسی و بسیاری از مطالب متنوع دیگر را به نظم فارسی درآورده تا تعلیم و تعلم و حفظ آن آسان گردد، ولی با این همه، از تصرف ناسخان و زیاده و نقصان دیگران و تحریف ناآشنایان، مصون نمانده، لذا استاد حسن زاده، به ترغیب مرحوم علامه شعرانی، بر آن شد تا در نسخ آن، تجدید نظر کند. جناب ایشان با فراهم کردن نسخ خطی موجود در کتاب خانه مرحوم ملک و کتاب خانه ملی، بر تصحیح کتاب یاد شده همت گماشت و در ضبط کلمات و لغات کوششی بلیغ، مبذول داشت. مرحوم علامه شعرانی، قدس سره، در تقریظی که بر نصاب مصحح استاد نگاشته است، چنین می گوید: «کتاب نصاب الصبیان که از زمان تالیف آن تا کنون بیش از هفت صد سال گذشته و هنوز رونق اولیه را از دست نداده است، پیوسته در مکاتب و مدارس از کتب درسی و تعلیمی بوده است و به سبب کثرت تداول، تصرف ناسخان بسیار در آن راه یافته و زیاده و نقصان در آن بسیار کرده اند، چنان که هیچ یک از نسخ مطبوعه از تحریفات خالی نیست، لذا جناب ادیب فاضل آقای حسن زاده آملی که در بسیاری از علوم زحمت کشیده و مدت ها نزد این بنده ناچیز، به تحصیل پرداخته، به اصرار و ترغیب حقیر در نسخ آن، تجدید نظر کامل نمود و همه لغات فارسی و عربی آن را از مدارک معتبره آن، مانند قاموس و منتهی الارب و کنز اللغه و سامی و صحاح و برهان قاطع و جامع و غیر آنها تصحیح و معرب ساخت و چنان که هیچ کلمه بدون اطمینان به صحت آن ضبط نگردید و نیز آنچه از اشعار مرتبط با علم نجوم و قرائت و سیره نبویه بود، از کتب معتبره فن، مانند زیج بهادر خانی ، اتقان و مجمع البیان و غیر آن تصحیح کرده و هر یک را که احتیاج به توضیح داشت، در ذیل صفحات توضیح داد و چون ملاحظه شد که در نسخ مطبوعه، بسیاری از اشعار اصلی کتاب را عمدا یا سهوا حذف کرده اند، سعی شد تا همه اشعار اصلی ثبت افتد و از اشعار الحاقی که متعلمان را مفید بود نیز با علامت مشخصه (م) نوشته گردید تا از همه جهت، این نسخه، سودمند باشد».
ساختار
کتاب نصاب الصبیان، مشتمل بر چهل و یک قطعه شعر در بحور مختلف عروضی است که قطعات، مجموعا حاوی دویست و بیست بیت می باشند. توضیحات استاد حسن زاده به ترتیب شماره هایی که در متن، در هر صفحه گذارده، در پانوشت همان صفحه ذکر شده است. استاد، ابیات الحاقی را با علامت اختصاری «م» از اشعار اصلی جدا کرده است.
گزارش محتوا
مطالب مطرح شده در کتاب نصاب الصبیان، اجمالا، عبارت است از: ترجمه فارسی بسیاری از لغات عربی از قبیل اله، الله، رحمان ، دلیل، هادی، محمد ، امین، صحابه ، آل ، سما، ارض ، غبرا، محل، مکان، معان، سقر ، نار، جنت ، آخرت ... ضیاء، نور ، سنا، فتی ، خفیف... جید، ثوب، رزق ، زاد، عرش ... فریس، کم، سراویل ... قریب ، رکن، حمیم... فرخ، بیضه ، تین... لحیه، اقرع ، اشل... تراب ، رغام، ثری... ثمر ، حب ، تبن و... سوره های مکی و مدنی، اسامی زنان پیامبر، اسامی اولاد پیامبر، اسامی ماه های رومی، اسامی ماه های فارسی، اسامی قراء سبعه و...
نمونه هایی از کار مؤلف
...
wikifeqh: کلیات_نصاب_الصبیان _(کتاب)