[ویکی فقه] مقصود از کلام خداوند از منظر کلامی چیست و این که کلام خداوند حادث است یا قدیم و تکلم از صفات ذاتی خداوند است یا از صفات فعلی او، آراء مختلفی مطرح شده است.
در این که تکلم یکی از صفات ثبوتی و جمالی خداوند است، سخنی نیست، چرا که این مطلب در آیات قرآن و احادیث اسلامی وارد شده است. ولی در این که مقصود از کلام خداوند چیست و این که کلام خداوند حادث است یا قدیم و تکلم از صفات ذاتی خداوند است یا از صفات فعلی او، آراء مختلفی مطرح شده است.
لفظی و قدیم بودن کلام خدا
اهل حدیث و حنابله کلام خداوند را از سنخ حروف و اصوات می دانند (کلام لفظی). با این حال، بر این عقیده اند که کلام، صفت ذات الهی و قدیم است. در نادرستی این نظریه تردیدی نیست، زیرا حروف و اصوات از پدیده های مادی و حادث در زمانند، در این صورت چگونه می توان کلام را که از آنها ترکیب می شود، قدیم دانست؟
لفظی و حادث بودن کلام خدا
متکلمان معتزله و امامیه کلام خداوند را لفظی و حادث می دانند. براین اساس، اسناد تکلم به خداوند از قبیل اسناد فعل به فاعل (اسناد صدوری) است، نه از قبیل اسناد عرض به معروض (اسناد عروضی).همان گونه که منعم به معنی ایجاد کننده نعمت در غیر، و رازق به معنی اعطا کننده رزق است، متکلم نیز به معنی ایجاد کننده کلام. بر این اساس قرآن کریم نیز که کلام الهی است، حادث و آفریده است: آیات قرآن به روشنی بر حدوث کلام الهی دلالت می کنند چنان که فرموده است:«ما یاتیهم من ذکر من ربهم محدث الا استمعوه و هم یلعبون.» مقصود از ذکر در این آیه قرآن کریم است.چنان که در جای دیگر فرموده است:«انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون.» بنابراین، مفاد آیه نخست این است که ذکر جدیدی (قرآن) از جانب پروردگارشان برای آنان فرو فرستاده نمی شود اما آنها آن را می شنوند، ولی جدی نگرفته به لهو و لعب سرگرم می شوند. چنان که آیه دوم از نزول قرآن سخن می گوید، و حفظ آن را تضمین می کند. چیزی که قدیم و ازلی است، آسیب پذیر نیست تا به حفظ نیاز داشته باشد.در جای دیگر می فرماید:«و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتی یسمع کلام الله؛ اگر یکی از مشرکین از تو امان خواست به او امان بده تا کلام خداوند را بشنود.»صفاتی چون: محدث، شنیدن ذکر و کلام خدا، نزول و حفظ، همگی بیانگر این حقیقت اند که کلام الهی از مقوله حروف و اصوات، یعنی کلام لفظی است، و نیز آفریده و حادث است.
کلام لفظی و نفسی
...
در این که تکلم یکی از صفات ثبوتی و جمالی خداوند است، سخنی نیست، چرا که این مطلب در آیات قرآن و احادیث اسلامی وارد شده است. ولی در این که مقصود از کلام خداوند چیست و این که کلام خداوند حادث است یا قدیم و تکلم از صفات ذاتی خداوند است یا از صفات فعلی او، آراء مختلفی مطرح شده است.
لفظی و قدیم بودن کلام خدا
اهل حدیث و حنابله کلام خداوند را از سنخ حروف و اصوات می دانند (کلام لفظی). با این حال، بر این عقیده اند که کلام، صفت ذات الهی و قدیم است. در نادرستی این نظریه تردیدی نیست، زیرا حروف و اصوات از پدیده های مادی و حادث در زمانند، در این صورت چگونه می توان کلام را که از آنها ترکیب می شود، قدیم دانست؟
لفظی و حادث بودن کلام خدا
متکلمان معتزله و امامیه کلام خداوند را لفظی و حادث می دانند. براین اساس، اسناد تکلم به خداوند از قبیل اسناد فعل به فاعل (اسناد صدوری) است، نه از قبیل اسناد عرض به معروض (اسناد عروضی).همان گونه که منعم به معنی ایجاد کننده نعمت در غیر، و رازق به معنی اعطا کننده رزق است، متکلم نیز به معنی ایجاد کننده کلام. بر این اساس قرآن کریم نیز که کلام الهی است، حادث و آفریده است: آیات قرآن به روشنی بر حدوث کلام الهی دلالت می کنند چنان که فرموده است:«ما یاتیهم من ذکر من ربهم محدث الا استمعوه و هم یلعبون.» مقصود از ذکر در این آیه قرآن کریم است.چنان که در جای دیگر فرموده است:«انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون.» بنابراین، مفاد آیه نخست این است که ذکر جدیدی (قرآن) از جانب پروردگارشان برای آنان فرو فرستاده نمی شود اما آنها آن را می شنوند، ولی جدی نگرفته به لهو و لعب سرگرم می شوند. چنان که آیه دوم از نزول قرآن سخن می گوید، و حفظ آن را تضمین می کند. چیزی که قدیم و ازلی است، آسیب پذیر نیست تا به حفظ نیاز داشته باشد.در جای دیگر می فرماید:«و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتی یسمع کلام الله؛ اگر یکی از مشرکین از تو امان خواست به او امان بده تا کلام خداوند را بشنود.»صفاتی چون: محدث، شنیدن ذکر و کلام خدا، نزول و حفظ، همگی بیانگر این حقیقت اند که کلام الهی از مقوله حروف و اصوات، یعنی کلام لفظی است، و نیز آفریده و حادث است.
کلام لفظی و نفسی
...
wikifeqh: کلام_الهی_از_منظر_کلامی