کظم غیظ

[ویکی فقه] از فضایل اخلاقی که در قرآن به آن پرداخته شده است «کظم غیظ» است.
«کظم» در لغت عربی به معنی گلو یا محل خروج نفس است «کظم فلان» یعنی نفس او بند آمد و ساکت شد. «غیظ» هم به معنی خشم و غضب شدید و حرارتی است که انسان آن را از فوران و جوشش خون قلبش می فهمد و در می یابد.

معنای اصطلاحی
اصطلاح «کظم غیظ» یعنی خودداری از اظهار خشم و نگه داشتن آن در دل است. انسان در روابط اجتماعی با دیگران، بعضاً با عملکرد غلط آن ها و خطاهایی دور از انتظار مواجه می شود و این باعث عصبانی شدن فرد می گردد. در چنین حالتی، وظیفه اخلاقی و دینی انسان این است که خشم را آشکار نکند و به آن ترتیب اثر ندهد.
عصبانی شدن انسان یا برای دفع اذیت و ضرر است یا برای انتقام، اگر این خشم نسبت به کسی باشد که ضعیف تر است، در این حالت خون منبسط شده و رنگ شخص عصبانی، سرخ می شود ولی اگر این عصبانیت نسبت به کسی باشد که قوی تر از اوست و خود را از انتقام گرفتن ناتوان بداند، خون منقبض می شود و شخص اندوهگین می گردد. و رنگ رخسار زرد می شود.
انسان در حالت غضب تجلی گاه جهنم است و اگر خود را کنترل نکرد شراره این آتش به بیرون سرایت می کند و در قیامت با همین آتش خواهد سوخت. صدای تنفس و ناله انسان غضب کرده، صدای غیظ آلود جهنم است. و در حال عصبانیت شیطان به انسان بسیار نزدیک است بنابراین شخص عصبانی نباید تصمیم بگیرد و عملی را انجام دهد.
غضب از بیماری دل و نقصان عقل است و باعث ضعف نفس و نقص آن می شود (البته منظور غضبی است که مورد تأئید عقل و شرع نباشد که شرح آن در همین مقاله خواهد آمد)، دیوانه زودتر از عاقل و مریض زودتر از سالم عصبانی می شود اما نفس نیرومند و با فضیلت همچون کوهی است که طوفانها تکانش نمی دهد. کمتر صفتی از صفات رذیله به اندازۀ غضب ویرانی به بار می آورد و اگر فهرستی از آثار سوء غضب نوشته شود معلوم می گردد که این آثار از بسیاری از اخلاق رذیله بیشتر است.

کظم غیظ در قرآن
«الَّذِینَ ینفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَ الضَّرَّاء وَ الْکَاظِمِینَ الْغَیظَ وَ الْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللّهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ » «همانا که در توانگری و تنگدستی، انفاق می کنند و خشم خود را فرو می برند و از خطاهای مردم در می گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»
در این آیه، سخن از نیکوکاران و ذکر برخی از خصوصیات ایشان است.
۱. انفاق در تنگدستی و توانگری: انفاق فقط به معنی مالی نیست بلکه هرگونه موهبت خدادادی را شامل می شود مثل علم، مال و...؛
۲. کظم غیظ: فواید ذکر گردید؛
۳. عفو و بخشش: در مقابل اشتباهات دیگران فرو بردن خشم به تنهایی کافی نیست زیرا ممکن است کینه و عداوت را از قلب انسان ریشه کن نکند، در این حالت برای پایان دادن به عداوت فرو بردن خشم باید توأم با عفو و بخشش باشد البته نسبت به کسانی که شایسته آن هستند نه دشمنان خون آشام که عفو و گذشت باعث جرأت و جسارت آنها می شود.

فلسفه غضب
...

[ویکی شیعه] کَظْمِ غَیْظْ به معنای کنترل کردن خشم از فضایل اخلاقی است. در آیه ۱۳۴ سوره آل عمران، کظم غیظ از ویژگی های نیکوکاران شمرده شده و در روایات رهایی از عذاب الهی و جلب رضایت او از آثار آن ذکر شده است. عالمان اخلاق در ذیل صفت خشم از آن بحث کرده و راهکارهایی برای کنترل خشم ارائه داده اند.
امام هفتم شیعیان به دلیل فرونشاندن خشم خود به کاظم ملقب است.
غَیْظْ به معنای شدیدترین غضب است و به حرارتی گفته می شود که بر اثر جوشش خون قلب آدمی، بر او عارض می گردد. کظم به معنای نگه داشتن نَفَس است. کظم غیظ، اصطلاحی اخلاقی به معنای کنترل خشم و خودداری از اظهار آن است. به کسی که بسیار خشم خود را کنترل کند، کاظم گفته می شود. این اصطلاح به فضیلت های اخلاقی دیگری همچون حلم و عفو بسیار نزدیک است و در برخی روایات حلم به کظم غیظ و تسلط بر نفس معنا شده است.

[ویکی اهل البیت] کظم غیظ (فرو بردن خشم). "کظم" در لغت عربی به معنی گلو یا محل خروج نفس است «کظم فلان» یعنی نفس او بند آمد و ساکت شد. "غیظ" هم به معنی خشم و غضب شدید و حرارتی است که انسان آن را از فوران و جوشش خون قلبش می فهمد و در می یابد.
اصطلاح «کظم غیظ» یعنی خودداری از اظهار خشم و نگه داشتن آن در دل است. انسان در روابط اجتماعی با دیگران، بعضاً با عملکرد غلط آنها و خطاهایی دور از انتظار مواجه می شود و این باعث عصبانی شدن فرد می گردد. در چنین حالتی، وظیفه اخلاقی و دینی انسان این است که خشم را آشکار نکند و به آن ترتیب اثر ندهد.
عصبانی شدن انسان یا برای دفع اذیت و ضرر است یا برای انتقام، اگر این خشم نسبت به کسی باشد که ضعیف تر است، در این حالت خون منبسط شده و رنگ شخص عصبانی، سرخ می شود ولی اگر این عصبانیت نسبت به کسی باشد که قوی تر از اوست و خود را از انتقام گرفتن ناتوان بداند، خون منقبض می شود و شخص اندوهگین می گردد. و رنگ رخسار زرد می شود.
انسان در حالت غضب تجلی گاه جهنم است و اگر خود را کنترل نکرد شراره این آتش به بیرون سرایت می کند و در قیامت با همین آتش خواهد سوخت صدای تنفس و ناله انسان غضب کرده، صدای غیظ آلود جهنم است. و در حال عصبانیت شیطان به انسان بسیار نزدیک است بنابراین شخص عصبانی نباید تصمیم بگیرد و عملی را انجام دهد.
غضب از بیماری دل و نقصان عقل است و باعث ضعف نفس و نقص آن می شود (البته منظور غضبی است که مورد تأئید عقل و شرع نباشد که شرح آن در همین مقاله خواهد آمد)، دیوانه زودتر از عاقل و مریض زودتر از سالم عصبانی می شود اما نفس نیرومند و با فضیلت همچون کوهی است که طوفانها تکانش نمی دهد. کمتر صفتی از صفات رذیله به اندازه غضب ویرانی به بار می آورد و اگر فهرستی از آثار سوء غضب نوشته شود معلوم می گردد که این آثار از بسیاری از اخلاق رذیله بیشتر است.
«الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»؛ همانا که در توانگری و تنگدستی، انفاق می کنند و خشم خود را فرو می برند و از خطاهای مردم درمی گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.
در این آیه، سخن از نیکوکاران و ذکر برخی از خصوصیات ایشان است:

[ویکی فقه] کظم غیظ (قرآن). کظم غیظ، یعنی فروبردن خشم که از صفات عالی انسانی است، از اسباب راهیابی به بهشت است.
کظم غیظ، از عوامل راهیابی به بهشت است. وسارعوا الی مغفرة من ربکم وجنة... اعدت للمتقین «و شتاب کنید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتی که وسعت آن، آسمانها و زمین است و برای پرهیزگاران آماده شده است.» الذین ینفقون فی السراء والضراء والکـظمین الغیظ... «همانها که در توانگری و تنگدستی، انفاق می کنند و خشم خود را فرو می برند و از خطای مردم درمی گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»
← از حالات خطرناک
۱. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۳.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «کظم غیظ».
...