کردی کلهری

کَلهُری ( به کُردی: که ڵهوڕی ) ، یکی از گویش های اصلی زبان کردی است که در مناطق جنوبی کردستان رواج دارد. در گذشته از عنوان کردی کلهری برای نام بردن از تمام زیر شاخه های کردی جنوبی که شامل لهجه های گوناگون و متعددی از جمله کردی مایانی، چرداولی ( چهاردولی ) ، ایلامی ( فیلی ) ، خانقینی، زنگنه ای - سنجاوی، قصری - کرماشانی، گروسی، کلیایی و. . . است، استفاده می شد. [ ۱] [ ۲] [ ۳] [ ۴] [ ۵] [ ۶] [ ۷] [ ۸] [ ۹] [ ۱۰] کردی کلهری در ایران عمدتاً در استان کرمانشاه و شمال استان ایلام و در کردستان عراق در شهرهای خانقین، مندلی، زرباتیه، جلولا، جسان، کلار و کفری رواج دارد و زبان اول بخش قابل توجهی از مردم کرد به شمار می آید. [ ۱۱] [ ۱۲] [ ۱۳] [ ۱۴] [ ۱۵] پایتخت کلهر نیز شهرستان گیلانغرب میباشد
کلهری یکی از بکرترین گویش های زبان کردی است و با توجه به قرار گرفتن مناطق سکونت گویشوران این زبان بر سر یکی از شاهراه های مهم تاریخی دنیا که همانا راه ارتباطی فلات ایران به بین النهرین می باشد و در دوران پس از اسلام نیز حملات متعددی از عرب های مسلمان را به خود دیده و پس از آن نیز هجوم مغولان را نیز تجربه کرده و در دوران اخیر نیز با توجه به رونق سفرهای زیارتی به عتبات عالیات و رفت وآمد سایر اقوام و ملل در این ناحیه توانسته ساختار زبانی خود را طبق شالوده های اصیل زبان کردی حفظ نماید و از امتزاج و استحال در دیگر زبان ها مصون ماند. به گونه ای که منابع فولکلور آن یکی از غنی ترین و اصیل ترین منابع برای پژوهش گران عرصهٔ زبان کردی است؛ و در سال های اخیر نیز با توجه به رونق ابزارهای ارتباط جمعی و فراوانی و گستردگی دایرهٔ زبانی و تعدد گویشور شاهد رخنمایی آن در عرصهٔ ادبیات روز کردی در مناطق کردنشین ایران و حتی سایر بخش های کردستان بوده ایم. [ ۵] [ ۱۱] [ ۱۲] [ ۱۳] [ ۱۴] [ ۱۵]
ایل کلهر به عنوان یکی از بزرگترین ایلات کردزبان براساس تحقیقات چند سالهٔ معتبرترین دانشگاه آمریکا ( دانشگاه هاروارد ) بزرگترین ایل کرد در کردستان است که در طول تاریخ نقش مهمی در تحولات کردستان، ایران و عثمانی ها داشته است. [ نیازمند منبع]
مناطق کلهر نشین شامل ایوان غرب، اسمان اباد، اسلام آباد غرب، گیلان غرب، بخش هایی از سرپل ذهاب، سومار، نفت شهر، ماهیدشت، برخی نواحی کرمانشاه، قصرشیرین هستند. [ نیازمند منبع]