کتابشناسی تفسیر و مفسران قران

[ویکی فقه] کتابشناسی تفسیر و مفسران قرآن. قرآن شگفت ترین کتاب و بزرگترین معجزه تاریخ است که از آغاز جهان هستی تاکنون بی نظیر مانده و خواهد ماند.
ضرورت تفسیر قرآن را می توان در چند امر دانست: الف) قرآن در بردارنده حقایق بزرگ از عالم غیب برای عالم محسوس و ماده است که رسیدن به آنها نیازمند تفسیر و تبیین است عمیق بودن معانی قرآن، اقتضاء دارد که پیامبر و معصومین (علیهم السّلام) به تفسیر آنها بپردازند. ب) قرآن کتابی است که به تدریج و در سالیان دراز نازل شد و در هر مورد، به تناسب نزول آن، نکاتی بیان شده که با در کنار هم قرار گرفتن همه آنها از نظر موضوع و هدف، پرده از معانی نهایی آن برداشته و درک و عمل به آن روشن خواهد شد که درک باطن آن نیازمند به تفسیر و تاویل است. ج) قرآن کتابی است که به اقتضای ساختار خود، به ایجاز و اشاره به بیان احکام عبادی و عملی و... پرداخته است لذا ضرورت دارد توسط پیامبر و ائمه و علمای مفسرین به تبع آنها، آیه های قرآن را تفسیر نمایند. و می توان گفت اولین مفسر قرآن، شخص پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده است.
روش های تفسیری
مقصود از روش تفسیری، مستند و یا مستنداتی است که مفسران در فهم و تفسیر آیات قرآن از آن بهره گرفته اند که از آن می توان به منهج تفسیری نیز تعبیر کرد. آن مستند یا نقل است که به تفسیر به ماثور یا روایی معروف است. یا عقل است که به تفسیر اجتهادی معروف است. آنچه در روش تفسیر ملاک است گرایش غالب مفسر است نه گرایش محض مفسر.
← انواع روش های تفسیری
۱. تفسیر فرات کوفی؛ فرات بن ابراهیم کوفی، قرن سوم و چهارم، زبان عربی. ۲. تفسیر عیاشی؛ ابونصر محمد بن مسعود عیاشی سلمی سمرقندی (م ۳۲۰ ق) از سوره حمد تا پایان سوره کهف موجود است و نیمی دیگر مفقود شده است و به زبان عربی است. ۳. تفسیر قمی، علی بن ابراهیم قمی (م ۳۲۹ ق) به زبان عربی است، محققان در انتساب این تفسیر به علی بن ابراهیم تردید دارند. ۴. منهج الصادقین فی الزام المخالفین؛ ملا فتح الله کاشانی (م ۹۸۸ ق) به زبان فارسی است. از او تفسیر «زبدة التفاسیر» و «خلاصة المنهج» منتشر شده است. ۵. الصافی فی تفسیر القرآن، ملا محسن محمد بن مرتضی ملقب به فیض کاشانی، (م ۱۰۹۱ ق) به زبان عربی است. ۶. البرهان فی تفسیر القرآن؛ سید هاشم بن سلیمان حسینی بحرانی (م ۱۱۰۷ ق) به زبان عربی است. ۷. نور الثقلین؛ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی (م ۱۱۱۲ ق) به زبان عربی است. ۸. المعین؛ مولی نور الدین محمد بن مرتضی کاشانی (م ۱۱۱۵ ق) به زبان عربی است و کل آیات را تفسیر نموده است. ۹. کنز الدقائق و بحر الغرائب؛ میرزا محمد مشهدی (م ۱۱۲۵ ق) و به زبان عربی است و کل آیات را تفسیر نموده است. ۱۰. الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین؛ سید عبدالله شبر کاظمی نجفی (م ۱۲۴۲ ق) به زبان عربی است. مؤلف دارای تفسیر کبیر معروف به صفوة التفاسیر و تفسیر صغیر معروف به تفسیر الوجین، خلاصه ای از تفسیر کبیر می باشد. ۱۱. بحر العرفان و معدن الایمان؛ شیخ محمد صالح برغانی (م ۱۲۷۱ ق) به زبان عربی است. تفسیر دیگر او «کنز العرفان فی تفسیر القرآن» و «معدن الانوار» است. ۱۲. مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر؛ سید علی حائری طهرانی (م ۱۳۴۰ ق) به زبان عربی است شامل تمامی آیات قرآن است. ۱۳. نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن و تبیین الفرقان؛ محمد بن عبدالرحیم نهاوندی (م ۱۳۷۰ ق) عربی و فارسی است (مزجی) به تمامی آیات پرداخته است. ۱۴. التبیین فی شرح آیات المواعظ و البراهین؛ شیخ میرزا ابوتراب شهیدی (م ۱۳۷۵ ق) و به زبان فارسی است. ۱۵. تفسیر اثناعشری؛ حسین بن احمد حسینی شاه عبدالعظیمی (م ۱۳۸۴ ق)، به زبان فارسی است. ۱۶. الجدید فی تفسیر القرآن المجید؛ شیخ محمد حبیب الله سبزواری، (م ۱۴۰۹ ق) و به زبان عربی است. ۱۷. اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ سید عبدالحسین طیب، (م ۱۴۱۱ ق) و به زبان فارسی است. ۱۸. احسن الحدیث؛ سید علی اکبر قرشی، از مفسران معاصر قرن چهاردهم و به زبان فارسی و در بردارنده تمامی آیات است. ۱۹. تفسیر جامع؛ سید ابراهیم بروجردی؛ از علمای معاصر (قرن چهاردهم) و به زبان عربی است.
تفسیرهای روایی اهل سنت
...