کتاب المکاسب

[ویکی نور] کتاب المکاسب تألیف شیخ اعظم مرتضی بن محمد امین تستری نجفی انصاری (م 1281 ق)،
کتاب المکاسب یکی از مهم ترین کتب فقهی استدلالی و از بهترین و معروف ترین تألیفات شیخ اعظم انصاری (قده) و حاصل عمر و خلاصۀ افکار این فقیه الهی می باشد.
از زمان نگارش این کتاب به دلیل نحوۀ ورود به مباحث فقهی و کیفیت استدلال بی نظیرش مدار دروس در دورۀ سطح و محور بحث درس خارج فقه تجارت بوده و به همین دلیل شروح و حواشی متعددی بر آن زده شده است که مهم ترین آنها حواشی:
- آخوند خراسانی (م 1329 ق)،
- سید محمد کاظم یزدی (م 1337 ق)،
- میرزا علی ایروانی (م 1354 ق)،

[ویکی فقه] کتاب المکاسب (للشیخ الانصاری). مؤلف این کتابف شیخ الفقهاء و المجتهدین، شیخ اعظم مرتضی بن محمد امین تستری نجفی انصاری (م ۱۲۸۱ ق). کتاب المکاسب یکی از مهم ترین کتب فقهی استدلالی و از بهترین و معروف ترین تالیفات شیخ اعظم انصاری (قده) و حاصل عمر و خلاصۀ افکار این فقیه الهی می باشد.
از زمان نگارش این کتاب به دلیل نحوۀ ورود به مباحث فقهی و کیفیت استدلال بی نظیرش مدار دروس در دورۀ سطح و محور بحث درس خارج فقه تجارت بوده و به همین دلیل شروح و حواشی متعددی بر آن زده شده است که مهم ترین آنها حواشی: - آخوند خراسانی (م ۱۳۲۹ ق)، - سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (م ۱۳۳۷ ق)، - میرزا علی ایروانی (م ۱۳۵۴ ق)، - آقا رضا همدانی (م ۱۳۲۲ ق)، - شیخ محمد حسین اصفهانی (م ۱۳۶۱ ق)، - میرزا محمد تقی شیرازی (م ۱۳۳۸ ق)، - آقا ضیاء الدین عراقی (م ۱۳۶۱ ق)، و محقق نائینی (م ۶۳۵۵ ق) است. اهمیت این حواشی به قدری است که محققین در زمینۀ فقه معاملات از مراجعه به کتب این بزرگان بی نیاز نیستند. بر کسی که از تاریخچۀ ادوار مباحث فقهی اطلاع داشته باشد پوشیده نیست که تالیفات شیخ اعظم از نظر عمق مطالب و دقت بی نظیر و وسعت تتبع و تحقیق در عین قلمی روان و بیانی سهل، در تاریخ فقه دیده نشده است، بخصوص کتاب المکاسب در بین تالیفات وی سرآمد آنان است. احاطۀ وی به اقوال متقدمین و متاخرین موجب این شده که آراء مختلف را در موضوعات و مسائل معین جمع آوری نموده و با اجتهاد عمیق و اسلوب جدیدی که مطابق با روح شریعت و مقتضیات زمان است کتابی را که مباحث آن جامع و مانع و دور از انحرافات و لغزش های فکری است تالیف نماید.
تاریخ تالیف و انتشار
از اتمام نگارش کتاب المکاسب اطلاع دقیقی در دسترس نیست اما با قرائن موجود این کتاب در اواخر عمر شریف ایشان تالیف شده و از آخرین تالیفاتش می باشد.
نسخه های کتاب
در الذریعة به نسخه ای اشاره شده که در زمان زندگانی مؤلف در سال ۱۲۸۰ ق با اشراف حاج محمد باقر چاپ شده است. یکی از این نسخه های چاپ شده که در اختیار شیخ علی کاشف الغطاء است بر این نسخه تعلیقاتی و حواشی از فرزندان شیخ علی بنام های شیخ احمد و شیخ محمد حسین وجود دارد که تعلیقات شیخ احمد پس از جمع آوری به نام «نیل المطالب لتحصیل المکاسب» و تعلیقات شیخ محمد حسین به نام «النظر الثاقب فی کتاب المکاسب» نام گذاری شده است. نسخه هایی که در انتشار کتاب موجود مورد استفاده واقع شده است در مقدمۀ ناشر ذکر نشده است اگر چه در چاپ جدید و تحقیق شده کتاب المکاسب بوسیلۀ گروه تحقیق تراث الشیخ الاعظم آمده است: اننا لم نعثر مع الاسف الی الآن علی مخطوطة المؤلف فی المکاسب الا علی قسم الخیارات منه. در چاپ موجود کتاب در ابتدای دو کتاب تحریم من جهة المصاهرة و کتاب المواریث که از ملحقات به کتاب می باشد آمده است: هذا ما وجد بخطه الشریف رحمه الله.
تقسیم بندی مطالب
...

[ویکی فقه] کتاب المکاسب (کلانتر). «کتاب المکاسب تحقیق و تعلیق السید محمد کلانتر»، از جمله حواشی عربی کتاب مکاسب شیخ انصاری است که همواره مورد مراجعه و استفاده محققین بوده است. این کتاب در ۱۷ مجلد منتشر شده است.
کتاب به شیوه تفکیک متن از تعلیقه چاپ شده است؛ بدین ترتیب است که در بالای صفحه، متن مکاسب و با ذکر عدد در ذیل آن صفحه، تعلیقه کلانتر ارائه شده است. تغییر شماره عدد، وابسته به صفحات نبوده و منوط به تغییر عناوین اصلی است. مرحوم کلانتر در احیای برخی متون فقهی از جمله مکاسب شیخ انصاری نقش برجسته ای داشته است. وی اگرچه از دقت بالایی در شرح مطالب مکاسب برخوردار بوده، اما در برخی مباحث نیز دچار لغزش هایی شده است؛ به عنوان مثال در آغاز بحث خیار حیوان در شرح عبارت: «المشهور اختصاص هذا الخیار بالمشتری، حکی عن الشیخین و الصدوقین و الاسکافی و ابن حمزة و الشامیین الخمسة و الحلبیین الستة و معظم المتاخرین»، می نویسد: «مراد از شامیین پنج گانه شخصیت های زیر هستند: شهید اول محمد بن مکی عاملی جزینی (۷۳۴- ۷۸۶ ق)، زین الدین جبعی عاملی (۹۱۱- ۹۶۵ ق)، شیخ عبدالعالی کرکی (۹۴۰ ق)، فرزند محقق کرکی ، سید محمد موسوی عاملی (۱۰۰۹ ق)». این تفسیر چندان نزدیک به واقع نیست؛ زیرا سید محمد موسوی عاملی دو کتاب در فقه دارد با عنوان « مدارک الاحکام » و « نهایة المرام » و هیچ یک بحث بیع را ندارند و دیگر اینکه فرزند محقق کرکی شهرتی نداشته که فتاوای او مورد توجه فقها باشد در بیان مراد از واژه «الحلبیین الستة» نیز می نویسد: «ضبط این کلمه در نسخه های مکاسب گوناگون است؛ در پاره ای از نسخه ها، با «با» نوشته شده است؛ یعنی الحلبیین، جمع حلبی، منسوب به واژه حلب و در پاره ای از نسخه های مکاسب با «یا» نوشته شده است؛ الحلیین. در فرض اول باید به صیغه تثنیه خوانده شود و مراد از کلمه حلب، شهر حلب است... در این صورت کلمه حلبیین باید به صورت تثنیه خوانده شود و مراد از دو حلبی، عبدالعزیز بن براج (۴۰۰- ۴۸۱ ق) صاحب « مهذب » و سید ابوالمکارم ابن زهره (۵۸۵- ۵۱۱ ق) صاحب « غنیة النزوع » است. در این صورت، واژه «الستة» زاید خواهد بود و ضرورتی بر ذکر آن نیست. اما اگر به صیغه جمع و حلیین خوانده شد، منسوب به شهر حله خواهد شد. حله از شهرهای زیبای عراق است و آثار قدیمی بسیاری در آن وجود دارد. از این شهر شخصیت های برجسته ای برخاسته اند که از فروزنده ترین عالمان جهان اسلام بوده اند؛ بنابراین واژه سته زاید نخواهد بود و حلیین شش گانه عبارتند از: محقق حلی، علامه حلی ، فخرالدین حلی ، محمد بن ادریس حلی ، یحیی بن سعید حلی و فاضل مقداد سیوری حلی
وضعیت کتاب
در انتهای هریک از مجلدات، فهرست مباحث، تعلیقات، آیات ، احادیث ، اعلام ، کتب، اشعار و شهرها ذکر شده است. نویسنده بر برخی جلدهای کتاب، حواشی جدیدی نوشته که به انتهای آن جلد الحاق شده است.

[ویکی نور] کتاب المکاسب (کلانتر). کتاب المکاسب تحقیق و تعلیق السید محمد کلانتر، از جمله حواشی عربی کتاب مکاسب شیخ انصاری است که همواره مورد مراجعه و استفاده محققین بوده است. این کتاب در 17 مجلد منتشر شده است.
کتاب به شیوه تفکیک متن از تعلیقه چاپ شده است؛ بدین ترتیب است که در بالای صفحه، متن مکاسب و با ذکر عدد در ذیل آن صفحه، تعلیقه کلانتر ارائه شده است. تغییر شماره عدد، وابسته به صفحات نبوده و منوط به تغییر عناوین اصلی است.
مرحوم کلانتر در احیای برخی متون فقهی از جمله مکاسب شیخ انصاری نقش برجسته ای داشته است. وی اگرچه از دقت بالایی در شرح مطالب مکاسب برخوردار بوده، اما در برخی مباحث نیز دچار لغزش هایی شده است؛ به عنوان مثال در آغاز بحث خیار حیوان در شرح عبارت: «المشهور اختصاص هذا الخیار بالمشتری، حکی عن الشیخین و الصدوقین و الإسکافی و ابن حمزة و الشامیین الخمسة و الحلبیین الستة و معظم المتأخرین»، می نویسد: «مراد از شامیین پنج گانه شخصیت های زیر هستند: شهید اول محمد بن مکی عاملی جزینی (734 - 786ق)، زین الدین جبعی عاملی (911 - 965ق)، شیخ عبدالعالی کرکی (940ق)، فرزند محقق کرکی، سید محمد موسوی عاملی (1009ق)»
این تفسیر چندان نزدیک به واقع نیست؛ زیرا سید محمد موسوی عاملی دو کتاب در فقه دارد با عنوان «مدارک الأحکام » و «نهایة المرام» و هیچ یک بحث بیع را ندارند و دیگر اینکه فرزند محقق کرکی شهرتی نداشته که فتاوای او مورد توجه فقها باشد
در بیان مراد از واژه «الحلبیین الستّة» نیز می نویسد: «ضبط این کلمه در نسخه های مکاسب گوناگون است؛ در پاره ای از نسخه ها، با «با» نوشته شده است؛ یعنی الحلبیین، جمع حلبی، منسوب به واژه حلب و در پاره ای از نسخه های مکاسب با «یا» نوشته شده است؛ الحلیین. در فرض اول باید به صیغه تثنیه خوانده شود و مراد از کلمه حلب، شهر حلب است... در این صورت کلمه حلبیین باید به صورت تثنیه خوانده شود و مراد از دو حلبی، عبدالعزیز بن براج (400 - 481ق) صاحب «مهذب» و سید ابوالمکارم ابن زهره (585 - 511ق) صاحب «غنیة النزوع» است. در این صورت، واژه «الستة» زاید خواهد بود و ضرورتی بر ذکر آن نیست. اما اگر به صیغه جمع و حلیین خوانده شد، منسوب به شهر حلّه خواهد شد. حلّه از شهرهای زیبای عراق است و آثار قدیمی بسیاری در آن وجود دارد. از این شهر شخصیت های برجسته ای برخاسته اند که از فروزنده ترین عالمان جهان اسلام بوده اند؛ بنابراین واژه سته زاید نخواهد بود و حلیین شش گانه عبارتند از: محقق حلّی ، علامه حلّی، فخرالدین حلّی، محمد بن ادریس حلّی، یحیی بن سعید حلّی و فاضل مقداد سیوری حلّی
در انتهای هریک از مجلدات، فهرست مباحث، تعلیقات، آیات، احادیث، اعلام، کتب، اشعار و شهرها ذکر شده است. نویسنده بر برخی جلدهای کتاب، حواشی جدیدی نوشته که به انتهای آن جلد الحاق شده است.