کاوه اهنگر

کاوه شخصیتی اسطوره ای و پهلوانی در شاهنامهٔ فردوسی، شاهنامهٔ ابومنصوری، گرشاسپ نامه و شاهنامهٔ کردی یا شخصیتی واقعی احتمالاً در دورهٔ اشکانی است. کاوه نماد انسان های پیشرو در عصر آهن و صنعت گری پس از حکومت جمشید و پر بستن فره ایزدی از پادشاهی اوست که قیامی ملی مردمی را به کمک فریدون، و مردم گریخته از بند ضحاک علیه فرمانروایی ظالمانهٔ او پی می ریزد. نشان جنبش او درفش کاویانی، پیشبند چرمی اش است که بر سر نیزه ای می آویزد. کاوه پیام آور دادخواهی برای استقلال، آزادی و جبهه گیری اپوزیسیون در برابر حکومت های ناعادلانه است که تأثیری شگرف در فرهنگ ایرانی و نمادهای شاهنشاهی ایران داشته است. عده ای از ایرانیان در بزرگداشت پیروزی فریدون بر ضحاک همچنان جشن مهرگان را پاس می دارند و مردم کردستان جشن نوروز و سر برآوردن گیاهان را همزمان با پایان حکومت ضحاک می دانند و با افروختن آتش آن را جشن می گیرند. کاوه بارها در بازه های مختلف تاریخی در جنبش های سیاسی و آثار هنری در ایران و جهان به عنوان الگو مورد استفاده قرار گرفته است.
داستان ضحاک و کاوه آهنگر هم در شاهنامه فردوسی و هم در شاهنامه ابومنصوری که صد سال پیشتر نوشته شده نقل شده است. زندگی کاوه را با جزئیات بیشتری می توان در گرشاسپ نامه اثر اسدی توسی یافت. همچنین خاستگاه و قیام کاوه در شاهنامهٔ کردی نیز با تفاوت هایی نقل شده است. با این حال به نظر می رسد تاریخ نگاران عرب، ایرانی و فردوسی دانسته های خود را از کتاب از میان رفتهٔ دربار ساسانی یعنی خدای نامه نقل کرده اند که بر خلاف سنت دینی متون پهلوی که رویدادهای پیش از دوره اشکانی را بیان می کند، روایت ها شکلی زمینی و با الهام از رخ دادهای تاریخی دوره ساسانی با حفظ جنبه های افسانه ای و خیالی بیان شده اند.
بر باور سید حسن امین، کاوه آهنگر مربوط به دوره ای پس از پیشرفت های عصر آهن است که طبقهٔ جدیدی به نام صنعت گر به وجود آمد که توانایی ساخت ابزارهای جدید را داشتند و از این جهت طبقه ای ویژه به حساب می آمدند و ضحاک به همین دلیل از کاوه می خواهد که نامه ای را به عنوان عدالت سلطنت امضا کند. این که کاوه می تواند از دستور ضحاک سرپیچی کند و این که سواد نوشتن و امضا کردن دارد نشان از جایگاه طبقهٔ اجتماعی اوست.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که علیرغم ارتباط با دیگر خدایان آهنگر در اساطیر مختلف هندواروپایی ( مانند ولکان ) ، او مقام خدا را ندارد.
او به این ترتیب شبیه آهنگر کرد کاوا آسینگر ( کاوا آهنگر ) است.
اوستیایی Kwyrdal�gon انقباض کرد Al� W�rgon است که کرد و آله به ترتیب به معنی آهنگر و Alan/Aryan هستند و W�rgon نام اصلی کوردالیکون است. کل عبارت به معنای "آلان/آریایی آهنگر W�rgon" است. کرد از *kur - ta - یا *kur - tar - که اسم عامل *kur - "گرم کردن"، "شعله ور شدن" است، سرچشمه می گیرد. اوستیایی al� از arya - سرچشمه می گیرد و در اصل به معنای �آریایی� و بعداً �آلان� بوده است.