کاروانسرای قوشه در استان سمنان و در ۳۶ کیلومتری شهرستان دامغان و با ارتفاع ۱۳۱۲ متر از سطح آب های آزاد واقع شده است. این بنا از کاروانسراهایی است که در دوره سلطنت شاه عباس اول صفوی احداث شده است. در دوره قاجاریان، حاجی علی نقی، تاجر کاشانی، این بنا را مرمت کرده و چهار دکان در نزدیکی آن ساخت. این بنا در تاریخ ۲ آبان ۱۳۵۳ و به شماره ثبت ۹۷۰ در لیست آثار ملی ثبت شده است. [ ۱] [ ۲] [ ۳]
پلان داخلی بنا مشتمل بر میانسرایی با الگوی چهار ایوانی است. فضاهای اقامتی مشتمل بر ۱۴ حجره برای اقامت مسافران دورتادور میانسرا و در لایهٔ بیرونی آن دالان هایی با کاربری اصطبل و برای نگهداری حیوانات تعبیه شده است. دسترسی اصلی اصطبل ها از هشتی ورودی بوده و از میانسرا نیز قابل دسترس است. بنا قاعده ای مربع، به ضلع ۵۲ متر، دارد و جزو کاروانسراهای کوچک به شمار می رود. این کاروان سرا حیاط هشت و نیم هشت کوچکی دارد که فقط در حدود ۱۲٪ مساحت کل بنا را شامل می شود. در حالی که نسبت فضای باز به مساحت کل بنا در دیگر کاروانسراها معمولاً دو تا سه برابر این مقدار است. به این ترتیب، کاروانسرای قوشه از این حیث بنایی خاص است. [ ۴] [ ۳]
در این کاروانسرا، مانند اکثر بناهای مشابه، ایوانها و ایوانچه هایی در پیرامون حیاط قرار گرفته است. ایوانها در میانه هر ضلع حیاط و ایوانچه ها در طرفین آنها و در گوشه های حیاط جای دارند و حجره ها در پشت ایوانچه ها نشستهاند. در پخهای چهار گوشه حیاط ایوانچه هایی مشابه هم وجود دارد، اما طرح حجره های پشت آنها یکسان نیست. در هر یک از گوشه های شمالی و جنوبی حیاط، حجرهای بزرگ وجود دارد که غرفه های عمیقی قاعده آنها را به شکل نیمصلیب درآورده است؛ اما در دو گوشه شرقی و غربی، هر ایوانچه با سه حجره در پشتش مرتبط است. در این بنا، فضاهای پیرامون حیاط، برخلاف معمول، بالاتر از سطح حیاط نشسته اند. اصطبلها در پشت سه جبهه شمال شرقی و جنوب شرقی و جنوب غربی بنا واقع است و راه آنها از هشتی است. بدین ترتیب، چهار پایان وارد حیاط نمیشدهاند و مسیر حرکت انسان و دام تقریباً تفکیک شده بوده است. احتمالاً یکی از علل کوچکی حیاط این کاروانسرا همین تفکیک فضاهاست. اتاقهای چهارپاداران در راهرو هشتی به اصطبل قرار دارد و با فضایی ایوانچه مانند، که در مقابل آن است، از اصطبل به نوعی تفکیک شده است. کاروان سرای قوشه دستگاه ورودی نسبتاً مفصّلی دارد. این دستگاه در ضلع جنوب شرقی بنا قرار دارد و سر در آن، مانند سر در غالب کاروانسراهای صفوی، از امتداد افقی نمای خارجی بیرون زده است. این سردر دو طبقه است و دو تاق نما به ارتفاع یک طبقه آن را به دیوار خارجی کاروان سرا پیوسته است. نشستن این سر در مرتفع و نماسازی شده در میان دیوار ساده کاروانسرا به آن جلوه و اعتبار بیشتری بخشیده است. هشتی پشت سر در با گسترش از چهار جهت حالتی صلیبی شکل یافته است، دو بازوی منشعب از فضای وسیع میانه هشتی راه ورود به اصطبلها طرفین است و دو بازوی دیگر امتداد راه ورود به حیاط. اتاقهای نگهبانان کاروانسرا در دو طرف ورودی، در ابتدای هشتی، واقع است. [ ۵] [ ۴] [ ۳]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفپلان داخلی بنا مشتمل بر میانسرایی با الگوی چهار ایوانی است. فضاهای اقامتی مشتمل بر ۱۴ حجره برای اقامت مسافران دورتادور میانسرا و در لایهٔ بیرونی آن دالان هایی با کاربری اصطبل و برای نگهداری حیوانات تعبیه شده است. دسترسی اصلی اصطبل ها از هشتی ورودی بوده و از میانسرا نیز قابل دسترس است. بنا قاعده ای مربع، به ضلع ۵۲ متر، دارد و جزو کاروانسراهای کوچک به شمار می رود. این کاروان سرا حیاط هشت و نیم هشت کوچکی دارد که فقط در حدود ۱۲٪ مساحت کل بنا را شامل می شود. در حالی که نسبت فضای باز به مساحت کل بنا در دیگر کاروانسراها معمولاً دو تا سه برابر این مقدار است. به این ترتیب، کاروانسرای قوشه از این حیث بنایی خاص است. [ ۴] [ ۳]
در این کاروانسرا، مانند اکثر بناهای مشابه، ایوانها و ایوانچه هایی در پیرامون حیاط قرار گرفته است. ایوانها در میانه هر ضلع حیاط و ایوانچه ها در طرفین آنها و در گوشه های حیاط جای دارند و حجره ها در پشت ایوانچه ها نشستهاند. در پخهای چهار گوشه حیاط ایوانچه هایی مشابه هم وجود دارد، اما طرح حجره های پشت آنها یکسان نیست. در هر یک از گوشه های شمالی و جنوبی حیاط، حجرهای بزرگ وجود دارد که غرفه های عمیقی قاعده آنها را به شکل نیمصلیب درآورده است؛ اما در دو گوشه شرقی و غربی، هر ایوانچه با سه حجره در پشتش مرتبط است. در این بنا، فضاهای پیرامون حیاط، برخلاف معمول، بالاتر از سطح حیاط نشسته اند. اصطبلها در پشت سه جبهه شمال شرقی و جنوب شرقی و جنوب غربی بنا واقع است و راه آنها از هشتی است. بدین ترتیب، چهار پایان وارد حیاط نمیشدهاند و مسیر حرکت انسان و دام تقریباً تفکیک شده بوده است. احتمالاً یکی از علل کوچکی حیاط این کاروانسرا همین تفکیک فضاهاست. اتاقهای چهارپاداران در راهرو هشتی به اصطبل قرار دارد و با فضایی ایوانچه مانند، که در مقابل آن است، از اصطبل به نوعی تفکیک شده است. کاروان سرای قوشه دستگاه ورودی نسبتاً مفصّلی دارد. این دستگاه در ضلع جنوب شرقی بنا قرار دارد و سر در آن، مانند سر در غالب کاروانسراهای صفوی، از امتداد افقی نمای خارجی بیرون زده است. این سردر دو طبقه است و دو تاق نما به ارتفاع یک طبقه آن را به دیوار خارجی کاروان سرا پیوسته است. نشستن این سر در مرتفع و نماسازی شده در میان دیوار ساده کاروانسرا به آن جلوه و اعتبار بیشتری بخشیده است. هشتی پشت سر در با گسترش از چهار جهت حالتی صلیبی شکل یافته است، دو بازوی منشعب از فضای وسیع میانه هشتی راه ورود به اصطبلها طرفین است و دو بازوی دیگر امتداد راه ورود به حیاط. اتاقهای نگهبانان کاروانسرا در دو طرف ورودی، در ابتدای هشتی، واقع است. [ ۵] [ ۴] [ ۳]
wiki: کاروانسرای قوشه