کارخانه های گورکانی

کارخانه یا قورخانه محل هایی برای تولید و کارگاه های صنعتگران بود که شاهان گورکانی در امپراتوری خود تأسیس کرده بودند. این کارخانه ها واحدهای تولیدی کوچکی برای فنون، هنر و صنایع دستی مختلف و همچنین برای برطرف کردن نیازهای داخلی و نظامی امپراتوری بودند. کارخانه ها بر اساس ماهیت شغل نامگذاری و طبقه بندی می شدند؛ مثلاً رنگ خانه و چاپ خانه برای رنگرزی و چاپ پارچه بودند. اصطلاح توشک خانه برای توصیف کارگاه هایی به کار می رفت که شال می بافتند و آن را گلدوزی یا سوزن دوزی می کردند. کارخانه های شاهنشاهی یا سلطنتی برای کالاها و سلاح های تجملی و زینتی بود. کارخانه ها محلی برای فعالیت های مختلف تولیدی و همچنین اکتشاف فنون و نوآوری های جدید بودند. برخی از عملیات مانند بافندگی، گلدوزی، و کارهای پارچه بافی اغلب زیر سقف انجام می شد که شبیه یک خط مونتاژ یکپارچه بود.
کارخانه ها در عصر گورکانیان به ویژه در زمان اکبر کبیر در مقایسه با دوره سلطان های پیشین بسیار سازماندهی شده تر و بزرگ تر بودند. گورکانیان مُغُل استانداردهای کارخانه ها که قبلاً توسط سلاطین پیشین هند در سلسله های مختلف بدست آمده بود، ارتقاء دادند. آن ها با صداقت فراوان به امور اداری می نگریستند[ ۱] و سلسله مراتب دقیقی را در این سیستم حفظ می کردند؛ به عنوان مثال، نظام منصب داری که توسط اکبر تأسیس شد. امپراتوری مغول به چندین «صوبه» تقسیم می شد که هریک خود به چند «سرکار»، «پرگنه» و «گرم» تقسیم می شدند، همچنین سه روش جمع آوری درآمد مالیاتی وجود داشت؛ مانند کانکوت، رای و ضبطی. در امپراتوری گورکانی، رشد سریع شهرنشینی و وسعت ارتش بزرگ ( که برای اداره صحیح چنین منطقه وسیعی لازم بود ) ، تولید سلاح و سایر کالاها در مقیاس بزرگ را ضروری می کرد. از این رو تأسیسات بزرگی از کارخانه های سلطنتی به وجود آمده بود. [ ۲]
کارخانه ها عمدتاً برای برآوردن نیازهای دولتی کار می کردند. [ ۳] در این مکان ها صنعتگران بر خلاف سیستم صنعتگری سنتی ( که در آن آزادی قابل توجه و کنترل مستقلی بر فرایند تولید وجود داشت ) ، قرار بود طبق دستور ( پیروی از دستور سرکارگران ) کار کنند. [ ۴] کارخانه های سلطنتی صنعتگران مختلفی را که در صنایع مختلف تخصص داشتند، به کار می گرفتند.
کارخانه ها توسط دولت، اعیان، منصبداران و زمینداران نگهداری می شد. در هر کارخانه یک «تحویل دار» به همراه یک «داروغه» و یک ناظر مشغول به کار بودند. [ ۳] «خانِ سامان» نامی برای رئیس کارخانه ها یا کارگاه های سلطنتی بود. [ ۵] خان سامان قرار بود بهترین صنایع دستی را با رعایت پروتکل های تعیین شده به امپراتور ارائه کند. از این رو، جذب بهترین صنعتگران کاملاً ضروری به نظر می رسید. طبق گفته های کتاب آیین اکبری، ۳۶ کارخانه طبقه بندی شده وجود داشت. [ ۶] شایان ذکر است که یکی از «بخت آورها» که جزء اشراف بودند، کارخانه هایی را در دهلی، آگرا، لاهور و بوهارانپور تأسیس کرد. [ ۷]