کاتب مسبحی

لغت نامه دهخدا

کاتب مسبحی. [ ت ِ ب ِ م ُ س َب ْ ب ِ حی ی ] ( اِخ ) محمدبن ابی القاسم عبداﷲ یا عبداﷲبن احمدبن اسماعیل بن عبدالعزیز کاتب حرانی الاصل مصری المولد ملقب به عزالملک و معروف به مسبحی و امیر مختار از فضلای نامدار و مشاهیر مورخین بود و در سال 398 هَ. ق. بعمل کتابت حاکم بن عزیز از ملوک فاطمیه منصوب شد. سپس بحکومت بعضی از بلاد مصر رسید و محرم اسرار حاکم مذکور گردید و تشیع او از کتاب شذور الذهب غیره منقول است و با اینکه در زی لشکریان و اهل نظام بوده دارای کمالات و معارف بسیار و تألیفات مفیده میباشد:
1 - الامثلةللدول المقبلة فی الحساب والنجوم.
2 - تاریخ مصر که بسیار مبسوط و سیزده هزار ورق در دوازده مجلد و تمامی احوال مصر و خلفا و امرا و ملوک و ادبا و نیل و عجائب آن را حاوی است.
3 - درک البغیة فی وصف الادیان والعبادات.
4 - الراح والارتیاح.
5 - الشجن والسکن فی اخبار اهل الهوی
6 - الطعام والادام.
7 - قصص الانبیاء واحوالهم.
8 - مختارالاغانی.
9 - المفاتحة والمناکحة فی انواع الجماع.
10 - نوادرالاخبار و غرائب الاَّثار و غیرها. و وفات مسبحی در ماه ربیعالاَّخر چهارصد و بیستم هجرت واقع گردید و در ذریعه وروضات و چند جا از کشف الظنون نیز به همین سال تصریح کرده و در عنوان مفاتحة از کشف الظنون چهارصد و بیست و سیم و در عنوان امثله سیصد و نود و پنجم ضبط کرده و این آخری اشتباه است و بیست و سیم بودن نیز علاوه بر دیگران مخالف تصریحات عدیده خود کشف الظنون است و مدت عمر او نیز بنوشته روضات نود وسه سال بوده لیکن کلام قاموس الاعلام و عنوان امثله از ذریعه در پنجاه و پنج بودن عمرش صریح است. باری از سمعانی نقل شده که لفظ مسبحی بصیغه فاعل از تسبیح منسوب به جد است ( یعنی حرف سیم آن حرف «ب » ابجدی است ) پس اینکه در قاموس الاعلام صاحب ترجمه را به مسیحی عنوان کرده که حرف سیم آن ( ی ) حطی باشد اشتباه محض و مخالف سمعانی و کتب تراجم است. ( ریحانة الادب ج 3 ص 334 و ج 4 ص 18 ).و نیز رجوع شود به الذریعه و کشف الظنون و روضات الجنات ص 717 و تاریخ ابن خلکان چ تهران ج 2 ص 94 و قاموس الاعلام ترکی ج 6 ص 4285.

فرهنگ فارسی

محمد بن ابی القاسم عبیدالله

پیشنهاد کاربران

بپرس