کابلشاهان

کابلشاهان ( Kabul Shahis ) یا تُرک شاهیان از خاقانات ترک غربی یا ترکی - هفتالیتی بودند که در قرن ۷ تا ۹ میلادی از کابل و کاپیسی تا گنداره حکومت می کردند. آنها ممکن است از نژاد خلج باشند. قلمرو گنداره ممکن است از شرق با پادشاهی کشمیر و پادشاهی قنوج همسایه باشد. از سال ۵۶۰، ترکان غربی به تدریج از ماوراءالنهر در جنوب شرقی گسترش یافتند و باختر ( بلخ ) و منطقه هندوکش را اشغال کردند و عمدتاً حکومت های مستقلی را تشکیل دادند. ترک شاهان ممکن است گسترش سیاسی همسایه ترک غربی یبغو تخارستان باشند. در منطقه هندوکش، آنها جایگزین نزاک هونها شدند. کابلستان قلب مرکز قلمرو ترک شاهی بود که در بعضی مواقع شامل زابلستان و گنداره بود. تُرک شاهان در زمانی ظهور کردند که امپراتوری ساسانی قبلاً توسط نیروهای مسلمان خلافت راشدین نابود شده بود. ترک شاهان سپس بیش از دویست سال در برابر گسترش نیروهای مسلمان خلافت عباسی به سمت شرق مقاومت کردند و در واقع جلوی فتوحات مسلمانان در هند را گرفتند، تا اینکه در قرن نهم میلادی به دست صفاریان سقوط کردند و سرانجام تُرکان غزنوی پس از غلبه بر هندو شاهی ها و گورجاراها به هندوستان راه یافتند. مقاومت طولانی تُرک شاهیان در برابر گسترش مسلمانان ممکن است به حفظ فرهنگ هند و هندوئیسم کمک کرده باشد، زیرا «روند فتوحات و پیروزی مسلمانان» در سرزمینهای تسخیر شده به دست اسلام، شدیداً بر خاور نزدیک و ایران تأثیر گذاشته بود.
ابوریحان بیرونی، برهمن شاهی ها و کسانی را که بیشتر از آنها از کابل به جنوب هندوکش سلطنت کرده اند را به دو دسته «تُرک شاهی» و «هندو یا برهمن شاهی» تقسیم نموده است. شاعر و مورخ کشمیر «کلهنه» از هندوشاهی یا برهمن شاهی ها با لقب «شاهی» یاد کرده است. منابع چینی در نیمهٔ دوم قرن ۷ و نیمهٔ اول قرن ۸ از شاهانی در گندهارا و کاپیسا حرف می زنند که کلمه «تگین» در نام آنها داخل است و مدققین آنها را جزء دودمان «تگین شاهی» حساب می کنند. [ ۱]
در دوران سلطنت تگین شاه، یک زائر کُره ای به نام هوی چائو، در بازدید از منطقه گنداره در سال های ۷۲۳–۷۲۹ میلادی چنین بیان نموده که این مناطق توسط پادشاهان تُرک اداره می شدند:[ ۲] [ ۳]
" من به کشور گاندارا ( 建 馱 羅 ) رسیدم. پادشاه و پرسنل نظامی همه تُرک هستند. بومیان مردم هو هستند. همچنین در میانشان برهمن وجود دارد. این کشور قبلاً تحت سلطه پادشاه کاپیسا قرار داشت. ( . . . ) گرچه پادشاه تُرک است، اما بودا ( سه جواهر ) را بسیار باور و احترام می گذارد. پادشاه، همسر وی، شاهزاده و روسا جداگانه صومعه می سازند و سه جواهر را عبادت می کنند ( . . . ) این شهر در کرانه شمالی رودخانه بزرگ سند ساخته شده است. با سه روز سفر از این شهر به غرب، یک صومعه بزرگ ( . . . ) وجود دارد به نام Kaniska. یک استوپای عالی وجود دارد که دائماً می درخشد. صومعه و استوپا توسط پادشاه سابق کانیسکا ساخته شده است، بنابراین صومعه به نام وی نامگذاری شده. "