ژوت

پدیدهٔ دام مَرگی در مرکز آسیا که در قزاقی: жұт ( ژوت ) در مغولی: зуд ( زود ) و در روسی: джут ( جوت ) نامیده می شود یکی از بلایای طبیعی در مناطق استپی، نیمه بیابانی و بیابانی در مغولستان و آسیای مرکزی است که بر اثر آن هر بار تعداد زیادی از دام ها تلف می شوند. این مرگ و میر در درجه اول به دلیل گرسنگی شدید و عدم امکان چرا به دلیل شرایط خاص آب و هوایی رخ می دهد. «ژوت» در زمستان به دلیل تشکیل پوسته یخی غیرقابل نفوذ بر روی زمین و در تابستان به دلیل خشکسالی رخ می دهد. ژوت یک فاجعه شدید دوره ای در تمام کشورهای آسیای مرکزی است: قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان. ترجمه تحت اللفظی کلمه قزاقستانی "жұт" "بلعنده و اوبارنده" است. [ ۱]
یک سوم از جمعیت مغولستان برای گذران زندگی کاملاً به دامداری وابسته هستند و ژوت های شدید می توانند باعث بحران های اقتصادی و مشکلات امنیت غذایی در این کشور شوند. [ ۲] [ ۳] [ ۴]
بسته به نوع خاصی از شرایط اقلیمی، انواع مختلفی از «ژوت» وجود دارد. در مغولستان، انواع زیر از ژوت به رسمیت شناخته شده است:
• زود سفید ( زود تْسَْگان ) ناشی از بارش برف زیاد است که از رسیدن دام به علف ها جلوگیری می کند. این یک فاجعه مکرر و جدی است که باعث مرگ شمار زیادی از دام ها شده است.
• زود سیاه ( خار ) ناشی از عدم بارش برف در مناطق چرا است که منجر به کمبود آب برای دام و انسان می شود. این نوع ژوت نه هر سال اتفاق می افتد و نه مناطق وسیعی را تحت تأثیر قرار می دهد. بیشتر در منطقه بیابان گبی اتفاق می افتد.
• زود آهنی تامر از گرم شدن کوتاه زمستانی و به دنبال آن بازگشت به دمای زیر انجماد حاصل می شود. برف ذوب می شود و سپس دوباره یخ می زند و پوشش یخی غیرقابل نفوذ تولید می کند که از چرای دام جلوگیری می کند.
• زود سرد ( خویتِن ) زمانی رخ می دهد که دما برای چند روز به سطوح بسیار پایین کاهش یابد. دمای سرد و بادهای شدید از چرای دام جلوگیری می کند. حیوانات باید بیشتر انرژی خود را برای گرم نگه داشتن خود مصرف کنند.
• زود چندتایی ( خاوسارسان ) این نوع ژوت، ترکیبی از حداقل دو نوع ژوت فوق است.
در قزاقستان ضرب المثلی وجود دارد که «ژوت هفت قوم و خویش دارد» ( жұт жеты агайынды ) . منظور از از آن هفت بلای طبیعی است یعنی: خشکسالی تابستان، خشک شدن علف ها، زمستان زودرس، برف سنگین، باران در زمستان، یخ زدن زمین ها، و کولاک. [ ۱]