ژان - فرانسوا شامپولیون ( به فرانسوی: Jean - François Champollion ) ( ۲۳ دسامبر ۱۷۹۰ – ۴ مارس ۱۸۳۲ ) دانشمند، زبان شناس و شرق شناس فرانسوی بود. شهرت عمده او به خاطر انتشار نخستین ترجمه از سنگ نوشته رزتا یا سنگ رشید است. او توانست الفبای زبان مصری، فرهنگ واژگان و سپس دستور زبان هیروگلیف مصر باستان را رمزگشایی کند. [ ۱]
یافته های او بعدها به انجمن ملی فرانسه فرستاده شد و با عنوان شناسه های زبان هیروگلیفی مصر باستان به چاپ رسید. [ ۱] شامپولیون را از بنیان گذاران مکتب مصرشناسی خوانده اند.
از سال ۱۸۰۱ میلادی، برادر بزرگ تر وی ژاک ژوزف که خود پژوهشگر بود با هاژش بُندک آموزش او را به عهده گرفت. این آموزش تا دوازده سال ادامه پیدا کرد. او موفق شد تا در ۱۳ سالگی به شش زبان دنیا مسلط شود. از سال ۱۸۰۴ ژان فرانسوا به یافتن رمز زبان هیروگلیف مشغول شد و دریافت که برای این کار باید با زبانهای شرقی آشنا شود. به همین خاطر او پس از فراگرفتن یونانی و رومی به آموختن زبان های عبری، قبطی، عربی و سریانی پرداخت.
در شانزده سالگی، رساله او دربارهٔ نام های گیتی شناختی مصر باستان مورد تحسین و تأیید اعضای دانشگاه گرونوبل قرار گرفت. وی سپس به پاریس رفت و به پژوهش های روش مند خود در زبان های مصری به ویژه زبان قبطی ادامه داد. او کوشید تا از راه شناخت این زبان، زبان هیروگلیف مصری را رمزگشایی کند. در سال ۱۸۰۹ در نوزده سالگی استاد رشته تاریخ در دانشگاه گرونوبل شد. اما پس از مدتی کار را رها کرد و به پاریس بازگشت. او پس از بازگشت از سفر مصر در سال ۱۸۳۰ افتخار عضویت در فرهنگستان سنگ نوشته و ادبیات را یافت و یک سال بعد، استاد کولژ دوفرانس شد. او سرانجام در ۴ مه ۱۸۳۲، در چهل ودو سالگی درگذشت.
او توانست الفبای زبان مصری، سپس فرهنگ واژگان و پس از آن، دستورزبان مصر کهن را آماده کند. شامپولیون ستون ابلیسکی یافت که بر آن از این نقوش مقدس مصری دیده می شد، ولی در زیر آن نقوش، نوشته ای یونانی بود که نشان می داد این نگارش ها به بطلمیوس و کلئوپاترا ارتباط دارد. وی چنان حدس زد که دو واژه ای که در این کتیبه ها فراوان تکرار شده و با شعار پادشاهی همراه است، ناچار باید اسم شاه و ملکه باشد؛ با این حدس، در سال ۱۸۲۲ توانست یازده حرف از حروف زبان مصری قدیم را تشخیص دهد؛ این خود دلیلی بود بر این که مصر قدیم حروف الفبایی داشته است. وی این حروف را با علامت سنگ بزرگ سیاهی که سپاهیان ناپلئون در نزدیکی مصب شاخه ای از رود نیل موسوم به سنگ روزتا یافته بودند تطبیق داد. بر سنگ روزتا نقوشی دیده می شد که به سه زبان نوشته بودند؛ هیروگلیفی، دموتی یا زبان رایج میان توده مردم، و یونانی. شامپولیون که یونانی می دانست با استفاده از یازده حرفی که از ابلیسک نخستین شناخته بود، در نتیجه بیست سال کوشش مداوم، توانست تمام رموز این نقشه را حل کند و آن را بخواند و تمام حروف الفبای مصری را بشناسد و راه را برای اکتشاف جهان گمشده بزرگی باز کند. اکربلاد، سیاستمدار سوئدی ( ۱۸۰۲ ) و تامس یانگ، عالم فیزیک و ذوفنون انگلیسی ( ۱۸۱۴ ) نیز در حل بعضی از رموز سنگ روزتا دخیل بوده و به شامپولیون کمک کردند. این یکی از بزرگ ترین اکتشافات در تاریخ علم تاریخ است. [ ۲] او یافته های خود را در سال ۱۸۳۲ برای انجمن ملی فرانسه فرستاد. سال بعد، این یادداشت ها با هزینه دولت فرانسه و با نام شناسه های زبان هیروگلیفی مصر باستان منتشر شد. در سال ۱۸۲۴، برای خواندن بازمانده های جمع آوری شده مصری موزه تورن، به ایتالیا رفت و تا سال ۱۸۲۶ در آن جا بود. پس از بازگشت، به فرمان شارل دهم پادشاه فرانسه، به ریاست بخش مصری موزه لوور انتخاب شد.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفیافته های او بعدها به انجمن ملی فرانسه فرستاده شد و با عنوان شناسه های زبان هیروگلیفی مصر باستان به چاپ رسید. [ ۱] شامپولیون را از بنیان گذاران مکتب مصرشناسی خوانده اند.
از سال ۱۸۰۱ میلادی، برادر بزرگ تر وی ژاک ژوزف که خود پژوهشگر بود با هاژش بُندک آموزش او را به عهده گرفت. این آموزش تا دوازده سال ادامه پیدا کرد. او موفق شد تا در ۱۳ سالگی به شش زبان دنیا مسلط شود. از سال ۱۸۰۴ ژان فرانسوا به یافتن رمز زبان هیروگلیف مشغول شد و دریافت که برای این کار باید با زبانهای شرقی آشنا شود. به همین خاطر او پس از فراگرفتن یونانی و رومی به آموختن زبان های عبری، قبطی، عربی و سریانی پرداخت.
در شانزده سالگی، رساله او دربارهٔ نام های گیتی شناختی مصر باستان مورد تحسین و تأیید اعضای دانشگاه گرونوبل قرار گرفت. وی سپس به پاریس رفت و به پژوهش های روش مند خود در زبان های مصری به ویژه زبان قبطی ادامه داد. او کوشید تا از راه شناخت این زبان، زبان هیروگلیف مصری را رمزگشایی کند. در سال ۱۸۰۹ در نوزده سالگی استاد رشته تاریخ در دانشگاه گرونوبل شد. اما پس از مدتی کار را رها کرد و به پاریس بازگشت. او پس از بازگشت از سفر مصر در سال ۱۸۳۰ افتخار عضویت در فرهنگستان سنگ نوشته و ادبیات را یافت و یک سال بعد، استاد کولژ دوفرانس شد. او سرانجام در ۴ مه ۱۸۳۲، در چهل ودو سالگی درگذشت.
او توانست الفبای زبان مصری، سپس فرهنگ واژگان و پس از آن، دستورزبان مصر کهن را آماده کند. شامپولیون ستون ابلیسکی یافت که بر آن از این نقوش مقدس مصری دیده می شد، ولی در زیر آن نقوش، نوشته ای یونانی بود که نشان می داد این نگارش ها به بطلمیوس و کلئوپاترا ارتباط دارد. وی چنان حدس زد که دو واژه ای که در این کتیبه ها فراوان تکرار شده و با شعار پادشاهی همراه است، ناچار باید اسم شاه و ملکه باشد؛ با این حدس، در سال ۱۸۲۲ توانست یازده حرف از حروف زبان مصری قدیم را تشخیص دهد؛ این خود دلیلی بود بر این که مصر قدیم حروف الفبایی داشته است. وی این حروف را با علامت سنگ بزرگ سیاهی که سپاهیان ناپلئون در نزدیکی مصب شاخه ای از رود نیل موسوم به سنگ روزتا یافته بودند تطبیق داد. بر سنگ روزتا نقوشی دیده می شد که به سه زبان نوشته بودند؛ هیروگلیفی، دموتی یا زبان رایج میان توده مردم، و یونانی. شامپولیون که یونانی می دانست با استفاده از یازده حرفی که از ابلیسک نخستین شناخته بود، در نتیجه بیست سال کوشش مداوم، توانست تمام رموز این نقشه را حل کند و آن را بخواند و تمام حروف الفبای مصری را بشناسد و راه را برای اکتشاف جهان گمشده بزرگی باز کند. اکربلاد، سیاستمدار سوئدی ( ۱۸۰۲ ) و تامس یانگ، عالم فیزیک و ذوفنون انگلیسی ( ۱۸۱۴ ) نیز در حل بعضی از رموز سنگ روزتا دخیل بوده و به شامپولیون کمک کردند. این یکی از بزرگ ترین اکتشافات در تاریخ علم تاریخ است. [ ۲] او یافته های خود را در سال ۱۸۳۲ برای انجمن ملی فرانسه فرستاد. سال بعد، این یادداشت ها با هزینه دولت فرانسه و با نام شناسه های زبان هیروگلیفی مصر باستان منتشر شد. در سال ۱۸۲۴، برای خواندن بازمانده های جمع آوری شده مصری موزه تورن، به ایتالیا رفت و تا سال ۱۸۲۶ در آن جا بود. پس از بازگشت، به فرمان شارل دهم پادشاه فرانسه، به ریاست بخش مصری موزه لوور انتخاب شد.
wiki: ژان فرانسوا شامپولیون