چشم رع

چشم رع موجودی در اساطیر مصر باستان است که همتای زنانهٔ خدای خورشید، رع است. او با نیرویی خشونت آمیز دشمنان خود را مقهور خویش می سازد. چشم در راستای قدرت رع و برابر با «قرص خورشید» است؛ اما به صورت مستقل از آن عمل می کند. این ویژگی های چشم رع می تواند برای طیف گسترده ای از الهه های مصر از جمله حاثور[ الف] ، سِخمِت[ ب] ، باستِت[ پ] ، وادجـِت[ ت] و موت[ ث] در نظر گرفته شود. الهه چشم به عنوان مادر، خواهر، همسر و دختر خدای خورشید است. او با رع در چرخهٔ زایشش، که موجب تولد او در سپیده دم شد، شریک بوده است. خشونت چشم از رع در برابر شورش های دشمنان او — که حکومتش را تهدید می کنند — محافظت می کند. این جنبهٔ خطرناکِ الههٔ چشم اغلب به صورت یک ماده شیر یا اورائوس یا مار کبرا — که نماد حفاظت و اقتدار سلطنتی است — نشان داده می شود. چشم رع شبیه به چشم حورس است، که متعلق به یک خدای حورس[ ج] بوده و مفاهیم مشابهی از آن را نشان می دهد. اثرات فاجعه آمیزِ از کنترل خارج شدن این قدرتِ قهریه و تلاش دیگر خدایان و الهگان، مایه ای برجسته و مکرر در اساطیر مصر هستند.
چشم رع در بسیاری از قسمت های دین مصریان باستان، از جمله در میان فرقه های متعلق به الهه هایی با قدرت برابر با او، حضور داشت. قدرت رشد و زندگی بخشی او در معابد جشن گرفته می شد و از جنبهٔ خطرناکش برای حفاظت از فرعون، مکان های مقدس و مردم عادی و خانه هاشان استفاده می شد.
مصریان اغلب به خورشید و ماه، به عنوان «چشم»های خدایانِ شاخص می نگریستند. به طور مثال، چشم راست خدای حورس برابر با خورشید و چشم چپش برابر با ماه در نظر گرفته می شد. گاهی نیز مصریان چشم قَمَری را «چشم حورس»، با مفهومی پیچیده، اسطوره ای و نمادین، و چشم شمسی را «چشم رع» می نامیدند؛ رع خدای برجستهٔ خورشید در آیین مصریان باستان بود. اما در مصر، اعتقاداتِ بسیار متنوع و اصطلاحات و مفاهیمِ سیالی وجود داشت، چنان که گاه خورشید را هم «چشم حورس» تعبیر می کردند. [ ۱]
قرص زرد یا قرمز رنگ خورشید، نمادی از چشم رع در هنر مصری بود. به دلیل اهمیت خورشید در دین مصریان، این نماد از شایع ترین نمادهای مذهبی در هنر مصر است. [ ۲] اگرچه مصرشناسان معمولاً این علامت را «قرص خورشید» می نامند، اما شکل محدّب آن در مجسمه های نقش برجسته به شکل یک کُره است. [ ۳] این علامت اغلب به صورت کره ای در بالای سر خدایانِ مرتبط با خورشید از جمله رع — به عنوان نشانی از این ارتباط — قرار داده شده است. [ ۴] قرص حتی گاهی به شکلِ فیزیکیِ رع تصویر شده است. گاه نیز خدای خورشید در اشکال مختلفی درون قرص به تصویر کشیده شده و در آن محصور است. [ ۵] مصریان اغلب حرکت خورشید در آسمان را به شکل حرکت یک قایق کرجی در آب تشبیه می کردند که رع و خدایان نزدیک به او را حمل می کند؛ این موضوع می تواند بعدها موجب برابر دانستن کرجی با قرص خورشید یا دلیل کشیدن کرجی درون قرص شده باشد. [ ۶] در متون مصری اغلب قرص را به عنوان «دختر» رع خوانده اند. [ ۷]