چایر

پنجه مرغی ( نام علمی: Cynodon dactylon ) نام یک گونه از تیره گندمیان است. نام های دیگر آن چایر، مَرغ، چکواش، بندواش، سگ واش، علف برمودا و علف دوروا است.
پنجه مرغی از علف های دستک دار است که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان پراکنش زیادی دارد و در مناطق گرم و نیمه گرم هر دو نیمکره زمین تا ارتفاعات ۳ هزار متری یافت می گردد. این گیاه در زمره گیاهان چهارکربنه ای ( C4 ) به شمار می آید که در زیستگاه هایی چون زمین های بایر، کشتزارها و باغ ها، کناره های جوی های آبیاری، کانال های زهکشی، اطراف تالاب ها، جنگل های کم پُشت، اراضی بیابانی و مراتع یافت می شود.
پنجه مرغی در زمره علف های هرز مهاجم با قدرت رقابت زیاد در مقابله با سایر گیاهان از جمله گیاهان زراعی - باغی می باشد. این گیاه با استعانت از ویژگی تولید ریزوم و دستک قادر به گسترش سریع است ولیکن برای این منظور نیازمند شدت نور و دماهای بالا بویژه در اراضی مشوّش است. پنجه مرغی گو اینکه نسبت به تنش خشکی متحمل است ولیکن تمایل زیادی به رشد در اراضی مرطوب نظیر شالیزارها دارد. این گیاه نسبت به شرایط سایه و بروز یخبندان متحمل نیست. ضمناً دستک ها و ریزوم هایش به شرایط آبکافت حساسند.
پنجه مرغی دارای ریشه های افشان است که در شرایط خشکی قادرند به جستجوی رطوبت تا ۲ متری عمق خاک نفوذ یابند ولیکن بیشترین توده را در اعماق کمتر از ۶۰ سانتیمتر تشکیل می دهد.
گره های زمین ساقه ( ساقه زیرزمینی ) در شرایط خاک های مرطوب به تولید نوساقه های ماشوره ای ( culm ) بعنوان پنجه های ( tiller ) جدید با طول بیش از ۲۵ سانتیمتر می پردازند که متعاقباً تبدیل به "دستک هایی" می شوند. این "دستک ها در سطوحی با تراکم کم به حالت خوابیده ( prostrate ) بر روی زمین قرار می گیرند. ریزوم ها معمولاً در عمق ۱۰ سانتیمتری خاک رشد می کنند امّا می توانند تا عمق ۳۵ سانتیمتری نیز نفوذ یابند. حدوداً ۶۰ درصد ریزوم ها و ریشه های پنجه مرغی معادل ۶۰۰ گرم در مترمربع در عمق کمتر از ۱ متر، ۳۰ درصد در عمق ۲–۱ متر و ۱۰ درصد در عمق ۳–۲ متر خاک گسترش می یابند. ریزوم ها می توانند تا دو برابر استولن ها قطور معادل ۹/۰–۲/۰ سانتیمتر گردند. هر گره ریزوم توسط یک برگچه دکمه ای موسوم به "cataphyll" پوشش می یابد. هر گره ریزوم و استولن می توانند بیش از ۳ جوانه زیست پذیر تولید کند.
ساقه های هوایی از نوع ماشوره ای موسوم به دستک دارای مقطع استوانه ای یا مسطح و اغلب بدون پُرز با سایه ای از رنگ ارغوانی هستند. این ساقه ها به ارتفاع ۴۰–۸ سانتیمتر و گاهی تا ارتفاع ۹۰ سانتیمتر می رسند. فاصله بین گره های دستک حدود ۱۰ سانتیمتر است. از خصوصیات بارز پنجه مرغی آن است که حداقل ۳–۲ برگ از هر گره ساقه هوایی خارج می سازد و بدین طریق از ارزن جویباری و سگ واش آبزی متمایز می باشد.