پیله وری

[ویکی فقه] پیله وَری، از پیشه های کهن و سنتی برای مبادلۀ کالا در جوامع قدیم، به ویژه جامعه های عشایری و روستایی ایران می باشد.
در دورۀ توسعۀ کشاورزی و رشد و شکوفایی امور زراعی و تولید فرآورده هـای کشاورزی ـ دامی، مازاد محصولات و مصنوعات بومی هر جامعه با کالاها و مواد مصرفی دیگر مبادله می شد. گاهی این مبادله در بازارهای ثابت و ادواری شهرها و روستاها صورت می گرفت و گاهی هم واسطه هایی با نام پیله ور کالاها را میان تولیدکنندگان اصلی در روستاها و مناطق عشایری و خرده تجار و دکانداران بازارهای شهری رد و بدل می کردند.در بسیاری از شهرهای بزرگ ایران پیله وری تا قبل از سدۀ ۱۴ق/۲۰م یکی از ارکان تجارت و فعالیت های اقتصادی به شمار می رفت. مثلاً تحویلدار در شرح مناصب زمان صفوی در اصفهان، به جماعت پیله ور اشاره می کند که «اسباب عطاری و قند و چای و اشیاء متفرقه را به دهات بلوکات و توابع و طوایف ایلات» می بردند و می فروختند. جناب نیز تجارت اصفهان را تا پیش از سدۀ۱۴ق (یعنی قبل از رواج روابط تجاری ـ بازرگانی با تاجران اروپایی) مبتنی بر بازرگانی، پیله وری و «مضارب کارکنی» آورده است (برای «پیله ور» در فهرست اصناف اصفهان به این آدرس رجوع کنید. )
معنای واژه پیله در ادبیات
واژۀ پیله در متون و ادب فارسی به معانی مختلفی آمده است. برخی این واژه را به معنای مطلق کیسه، خریطه و توبره، و برخی دیگر به معنای کیسۀ دارو و کیسه ای که در آن اجناس خرد و ریز ریخته، برای فروش به دوش کشند، آورده اند. شاعران پارسی گوی نیز در اشعار خود به کیسۀ دارو (پیله) و پیله ور اشاره کرده اند. پیله ور نیز در فرهنگنامه ها به معنای داروفروش، طبیب، عطار، چَرْچی (چرخچی)، دوره گرد و دست فروش آمده است. از این میان، برخی پیله ور را فقط داروفروش و صیدلانی معنا کرده اند؛ مثلاً زمخشری در باب «اندر داروها با پیله وران» معنای واژۀ «صیدلانی» را پیله ور و داروفروش آورده است و برخی دیگر پیله ور را «خرد و ریزفروش» معنا کرده اند. معرب واژۀ پیله ور «فیلور» (جمع: فلاورة) است که با همان معنای داروفروش و بیرزی فروش (بیرزَد و بارْزَد صمغی دارویی که برای علاج بسیاری از بیماری ها به کار می رود) در فرهنگ ها آمده است. به نظر می رسد پیله ور در سده های آغازین اسلامی نقش دارو فروش را در جامعه داشته، و بعدها چیزهای دیگری را نیز خرید و فروش می کرده است.
گروه بندی اجتماعی
پیشۀ پیله وری مانند دیگر مشاغل جامعه های سنتی جنبۀ موروثی داشته، و از پدر به پسر می رسیده است. پیله وران به دو دستۀ محلی و غیرمحلی تقسیم می شدند. پیله وران محلی از افراد بومی منطقۀ خود بودند که با اندک سرمایه ای به کار و فعالیت محدود اقتصادی می پرداختند و معمولاً با خانوارهای یک یا چند جامعۀ روستایی و عشیره نشین در داد و ستد بودند. اینان به سبب سرمایۀ اندکشان و ناتوانی در تأمین همۀ کالاهای مورد نیازخانواده های عشایری و روستایی و به موقع نرساندن محصولات تولیدی به بازار با پیله وران و دکانداران غیرمحلی که دست مایۀ بیشتری داشتند، شریک می شدند. پیله وران غیرمحلی لایه ای از کسبۀ طبقۀ متوسط شهری بودندکه سرمایۀ بیشتری در دست داشتند و با روستاهای مناطق مختلف در ارتباط و داد و ستد بودند و گاهی پیله وران و دکانداران محلی را در معاملات خود نیز شریک می کردند. بازارکار پیله وران غیرمحلی پس از تصویب قانون اصلاحات ارضی (۱۳۴۱ش) رونق گرفت. با اجرای این قانون ثروت و قدرت خرید روستاییان افزایش یافت و تمایل آن ها به خرید اشیاء مصرفی و مصنوعات شهری افزوده شد و کاسب کاران متوسط شهری با گشوده شدن و توسعۀ راه های ارتباطی میان شهر و روستا به روستاها روی آوردند و در مشاغلی چون پیله وری، دلالی، سَلَف خری، چوبداری، صرافی، دکانداری و آب فروشی (شرکت در خرید و فروش آب زمین های کشاورزی) به فعالیت پرداختند.
نقش و کارکرد در جامعه های سنتی
...