پیشخدمت

[ویکی فقه] پیشخدمت، عنوانِ صاحب یکی از مشاغل دیوانی و درباری دوره صفویه و قاجاریه است.
این واژه در لغت مترادف پیشکار و خدمتکار است و اغلب به نوکری گفته می شود که خدمات حضوری در مجالس به او سپرده شده باشد.

کاربرد واژه پیشخدمت
واژه پیشخدمت در منابع پیش از صفویه به چشم نمی خورد؛ و چاپ فیاض به کار رفته است.
بااین همه، استعمال واژه های مرادف با پیشخدمت، همچون پیشکار، در اشعار رودکی نیز سابقه دارد.
 در بسیاری از کتابهای دوره صفویه از پیشخدمت، احتمالاً به دلیل بی اهمیتی شغل خدمتکاری سخنی به میان نیامده است.
با وجود این، پاره ای از سیاحان این دوره مانند شاردن و کمپفر نسبتاً بتفصیل از پیشخدمت ها و وظایف آنان سخن رانده اند.
اما روشن نیست که واژه پیشخدمت که در ترجمه فارسی منابع یادشده آمده دقیقاً به خود پیشخدمت اشاره دارد یا سایر خدمتگزاران درباری را نیز دربر می گیرد.
در تذکرة الملوک از پیشخدمت به عنوان ابواب جمعی «رکابخانه»، «میوه خانه» و «قیجاجیخانه خاصه و خیاط خانه» (اداره ملبوسات) یاد شده است.
بنابر ارقام مذکور در این کتاب ، سهم پیشخدمتان از اعتبارات و وجوه اختصاص یافته به این کارخانه ها کمتر از سهم متولیان و دست اندرکاران دیگر این ادارات بوده است.
ازینرو شاید بتوان پیشخدمتی دوره صفویه را در شمار مشاغل کم درآمد آورد، اگرچه این استنباط به علت نامشخص بودن شمار نفرات هر بخش، از جمله پیشخدمتان، چندان دقیق نیست.
در دستور شهریاران نیز از «پیشخدمت فراشخانه» یاد شده است.
 در آثاری که در فاصله میان دوره های صفویه و قاجار نوشته شده، واژه پیشخدمت بسیار اندک به کار رفته است.
اما پاره ای از وظایف پیشخدمت، از جمله فراهم آوردن اسباب جشن و پذیرایی، در ضمن واژه «خدمت پیشگان» ذکر شده است که دقیقاً روشن نمی کند به سمت «پیشخدمت» اشاره دارد یا سایر خدمتکاران و کارگزاران دربار.

پیشخدمت در منابع دوره قاجار
در منابع دوره قاجار از پیشخدمت بسیار یاد شده و درباره آن اطلاعات فراوانی آمده است.
با این همه، تبیین دقیق وظایف پیشخدمتها و تعیین مراتب و دسته بندی آنان در این دوره، خالی از دشواری نیست؛ در برخی منابع از شخصی با عنوان پیشخدمت و در منابع دیگر از همان شخص با عناوین دیگری چون پیشخدمت خاصه یا پیشخدمت باشی یاد شده است.
تداخل وظایف انواع پیشخدمتها و دگرگونیهای سازمانی منصب پیشخدمتی در مقاطع مختلف از دیگر مشکلات این بررسی است.
علاوه بر این ها، نمی توان دانست که مراد از واژه پیشخدمت در ترجمه های فارسی سفرنامه های اروپاییان ، مفهوم لغوی آن است یا معنای اصطلاحی اش.
برخی از شاهان قاجار نیز در سفرنامه های خود از همه صاحب منصبان حکومتی، حتی صدراعظم ، باعنوان پیشخدمت یاد می کنند.
سابقه ایجاد منصب پیشخدمتی در این دوره به سلطنت فتحعلی شاه می رسد.
در این سال ها برای شکوه سلطنت ، مؤسسات و نهادهایی شکل گرفت که از جمله آن ها اداره خلوت بود و در واقع اداره پیشخدمتان و فراش خلوتان به شمار می آمد.
در عین حال تا دوره ناصرالدین شاه ضرورت و فایده این مؤسسات برای پیشبرد کارها کاملاً احساس می شد، اما در دوره ناصرالدین شاه پیشخدمتی بیش تر جنبه عنوان پیدا کرد و نردبان ترقی افراد شد؛ ازینرو شمار پیشخدمتان از حدّ لزوم گذشت و برای آنان سرپرست معین شد.
سرپرست اداره پیشخدمتان را ناظم خلوت و سرپرست اداره فراش خلوتان را دَهباشی می گفتند که وظیفه داشتند بر کار حضور و غیاب افراد خویش نظارت کنند.

← فرق بین وظایف پیشخدمتان و فراش خلوتان
...

پیشخدمت ( انگلیسی: Waiting staff ) کسی است که در یک رستوران یا یک بار و گاهی در خانه های شخصی کار می کند و با تهیه و ارائه مواد غذایی و نوشیدنی به مشتریان برحسب درخواست آن ها خدمت رسانی می کند. نقش یک پیشخدمت در یک رستوران بسیار مهم است و باید همیشه به بذل توجه و کمک به مهمانان بپردازد. هر پیشخدمت طبق قوانین و دستورالعمل هایی که توسط مدیر توسعه یافته کار می کند.
پیشخدمتی ( همراه با پرستاری و تدریس ) سهم عمده ای از بخش خدمات در ایالات متحده را دارد و یکی از شایع ترین مشاغل است. در آوریل سال ۲۰۰۸ اداره آمار نیروی کار تخمین زد که بیش از ۲٫۲ میلیون نفر ابه عنوان پیشخدمت در ایالات متحده شاغل هستند. [ ۱]
بسیاری از رستوران ها یونیفرمی خاص را برای کارکنان خود انتخاب می کنند که پیشخدمتان باید آن ها را بپوشند. بخش عمده یا جزئی از درآمد یک پیشخدمت ممکن است از طریق دریافت انعام تأمین شود که به طور گسترده بنابه آداب و رسوم مختلف از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. [ ۲]

پیشخدمت (فیلم ۱۹۲۱). پیشخدمت ( انگلیسی: The Bell Hop ) یک فیلم کمدی صامت کوتاه آمریکایی به کارگردانی
،
لری سمون و نورمن تاروگ است که در سال ۱۹۲۱ منتشر شد. از بازیگران این فیلم می توان به اولیور هاردی، لری سمون، آل تامپسون، والتر ویلکینسون، ویلیام هابر، نورما نیکولز و فرانک الکساندر اشاره کرد.

پیشخدمت (فیلم ۱۹۶۳). پیشخدمت ( به انگلیسی: The Servant ) فیلمی بریتانیایی به کارگردانی جوزف لوزی با اقتباس هارولد پینتر از رمان کوتاه رابین موآم محصول سال ۱۹۶۳ است. در این فیلم درک بوگارد، سارا مایلز و جیمز فاکس به ایفای نقش پرداخته اند.
پیشخدمت اولین فیلم از سه کاری است که لوزی و پینتر با همکاری یکدیگر ساختند. این همکاری تصادف ( ۱۹۶۷ ) و واسطه ( ۱۹۷۰ ) را هم شامل می شود. پیشخدمت یک درام روانشناسانه خوش ساخت در مورد روابط چهار شخصیت محوری فیلم در بررسی مسائل مرتبط با طبقه اجتماعی، بندگی و کسالت زندگی طبقات بالا است.
تونی، جوانی از یک خانواده اشراف زاده، به تازگی به لندن نقل مکان کرده است. او هوگو بارت را به عنوان خدمتکارش اسخدام می کند و خیلی زود رابطه خوبی بین این دو ایجاد می شود. سوزان، دوست دختر تونی، حس خوبی نسبت به بارت ندارد و از تونی می خواهد او را اخراج کند، اما وی نمی پذیرد. داستان با ورود ورا، دختر جوانی که به ادعای بارت خواهر اوست، پیچ وخم بیشتری می گیرد.
• هنگامی که جوزف لوزی، کارگردان و تهیه کننده فیلم The Servant ، به مدت دو هفته در بیمارستان بستری شد، دیرک بوگارد، بازیگر نقش هوگو بارت، فیلمبرداری را ادامه داد. او هر روز به لوزی زنگ می زد و دستورالعمل ها را می گرفت. خوشبختانه هنگامی که لوزی به صحنه فیلمبرداری بازگشت، هیچ یک از این صحنه ها را دوباره فیلمبرداری نکرد.
• این فیلم دهمین فیلم جوزف لوزی در بریتانیا، پس از قرار گرفتن نامش در لیست سیاه هالیوود است. فیلم پیشخدمت با بودجه ای معادل 135, 000 پوند ساخته شد و فروشی عالی در گیشه داشت. کارگردان بعدها اظهار داشت که این تنها فیلمی بود که درصدی سود برای او داشت. فیلم پیشخدمت 1963 اولین همکاری بین جوزف لوزی و هارولد پینتر بود، که به گفته پینتر سبب اولین دعوای آنها پس از 20 سال دوستی نیز شد. این دو در فیلم Accident ( 1967 ) و فیلم The Go - Between ( 1971 ) نیز بار دیگر با هم کار کردند.
• این فیلم در سال 2013، به مناسبت پنجاهمین سالگرد ساخت فیلم، بار دیگر اکران شد. فیلم در معتبرترین جشنواره فیلم های سینمایی انگلستان، یعنی بفتا، حضور داشت و از 8 نامزدی کسب شده، 3 جایزه در بخش بهترین بازیگر مرد انگلیسی ( درک بوگارد ) ، بهترین فیلمبرداری، و بهترین بازیگر جدید آینده دار ( جیمز فاکس ) را از آن خود کرد. حلقه منتقدین فیلم نیویورک نیز این فیلم را نامزد بهترین بازیگر مرد و بهترین کارگردانی دانست و جایزه بهترین فیلمنامه را تقدیم هارولد پینتر کرد. فیلم قدیمی پیشخدمت در جشنواره فیلم ونیز نامزد جایزه شیر طلایی شد. این فیلم درام ماندگار در مجموع 8 برد و 10 نامزدی در جشنواره های مختلف را کسب کرده است.
• فیلم The Servant نه تنها فروش خوبی در گیشه داشت، بلکه از سوی منتقدین نیز با تحسین فراوانی همراه شد. بنیاد فیلم بریتانیا در سال 1999، این فیلم را به عنوان بیست ودومین فیلم برتر انگلیسی در طول تاریخ برگزید. منتقد نشریه لس آنجلس تایمز نیز این عنوان را سردترین فیلم انگلیسی می داند و از آن با عنوان “به طرز درخشانی یخی” یاد می کند. این روایت درخشان و خرابکارانه از روابط بین طبقات مختلف جامعه و تغییر زمان، نظر مثبت پیتر بردشاو، منتقد گاردین را نیز به خود جلب کرده است. آدام اسمیت منتقد Empire معتقد است “تعریف کردن این فیلم قطعا دشوار است” چرا که این قطعه “با ژانرها، قدرت روابط و ذهن شما” درگیر می شود. منتقد Variety انتقادی در مورد فیلم دارد و آن این است که “فیلم پیشخدمت 1963 در بیشتر موارد یک نمایش قوی دراماتیک است، اما موفق نشده این جو و تنش را تا به انتها حفظ کند”.

پیشخدمت (Servant)
فیلم سیاه وسفید به کارگردانی جوزف لوزی و با فیلم نامۀ هارولد پینتر، تولید ۱۹۶۳ انگلستان. این فیلم، بازیِ اعمال قدرت را میان مردی جوان و ثروتمند (جیمز فاکس) و پیشخدمتی دسیسه چین (درک بوگارد) ترسیم می کند که بعدها درصدد تسلط یافتن بر اوست. پیشخدمت، تفسیر گویایی از نظام طبقاتی انگلستان است و نیز ضعف نفس انسان و شکست معنوی اش را نشان می دهد.