پیسانکا

پیسانکا ( به انگلیسی: Pysanka، جمع: Pysanky ) ( به اوکراینی: писанка ) یک تخم مرغ عید پاک اوکراینی است که با طرح های سنتی مردم اوکراین با استفاده از روش مقاومت در برابر موم ( نوعی ماسکه کاری ) ، تزئین شده است. کلمۀ پیسانکا از فعل پیساتی ( Pysaty ) ، به معنی "نوشتن" یا "نقش زدن" گرفته شده است، زیرا طرح ها روی آن نقاشی نمی شوند، بلکه با موم زنبور عسل کشیده ( نقش ) می شوند. جمع پیسانکا ها را پیسانکی می نامند.
بسیاری از دیگر گروه های قومی اروپای مرکزی و شرقی، تخم مرغ ها را با استفاده از مقاومت موم برای عید پاک تزئین می کنند. این ها شامل: بلاروسی ها ( پیسانکا ) ، بلغاری ها ( پیسانو یایتسه ) ، کارپاتو - روسین ها ( پیسانکی ) ، کروات ها ( پیسانیکا ) ، چک ها ( کراسلایس ) ، مجارها ( هیموستایاس ) ، لیتوانیایی ها ( مارگوتیس ) ، لهستانی ها ( پیسانکا ) ، رومانیایی ها ( اوآ وُپسایت، اینکوندی ایت یا ایمپیسترایت ) ، صرب ها ( پیسانیکا ) ، اسلواک ها ( کراسلیکا ) ، اسلوونی ها ( پیرهی، پیسانیس یا ریمنکی ) و سوربی ها ( ججکا پیساچ ) .
پیسانکا اغلب به معنای هر نوع تخم مرغ تزئین شده در نظر گرفته می شود اما به طور خاص به تخم مرغی گفته می شود که با روش باتیک مومی منقوش شده و با استفاده از نقوش و طرح های عامیانۀ سنتی ایجاد شده است. چندین نوع دیگر از تخم مرغ های تزئین شده در سنت اوکراینی دیده می شود، و این ها در مناطق مختلف اوکراین متفاوت است.
• کراشانکی – از ریشۀ "کراسیتی" ( به اوکراینی: писати ) ، به معنی: «برای تزئین کردن» – تخم مرغ آب پز یک رنگ ( با رنگ های گیاهی، به طور سنتی با پوست پیاز جوشانده می شود ) رنگ آمیزی می شود و در عید پاک متبرک و خورده می شود.
• پیسانکی – از ریشۀ "پیساتی"، به معنی: «نوشتن» – تخم مرغ های خامی هستند که با روش مقاومت در برابر موم ( رنگرزی مقاوم ) ایجاد می شوند. این طرح ها با موم داغ با سرِ سوزن یا قلم مخصوصی به نام پیساچوک ( به اوکراینی: писачок ) یا کیستکا ( به اوکراینی: кістка ) ، که دارای یک قیف کوچک برای نگهداری مقدار کمی موم مایع است، کشیده می شوند. کلمه ای که برای توصیف تخم مرغ استفاده می شود در واقع از فعل اوکراینی "پیساتی" به معنای «نوشتن» گرفته شده است. تخم مرغ های چوبی و تخم مرغ های مُهره دار اغلب به عنوان "پیسانکی" شناخته می شوند زیرا سبک تزئینی پیسانکی را در مدیوم ( رسانه ) های مختلف تقلید می کنند.
• کراپانکی – از ریشۀ "کراپکا" ( به اوکراینی: крапка ) ، به معنی: «یک نقطه » – تخم مرغ های خامی هستند که با استفاده از روش مقاومت در برابر موم تزئین شده اند، اما تنها با نقطه هایی به عنوان تزئین ( بدون علامت یا نقاشی دیگر ) . آن ها به طور سنتی با چکاندن موم مذاب از یک شمع موم زنبور عسل روی تخم مرغ ایجاد می شوند. آن ها را می توان ساده ترین نسخۀ "پیسانکا" یا "پیسانکای - ساده" در نظر گرفت.
• دریاپانکی – از ریشۀ "دریاپاتی" ( به اوکراینی: дряпати ) ، به معنی: «خراشیدن» – با خاراندن سطح یک تخم مرغ رنگ شده برای آشکار کردن پوستۀ سفید زیر ایجاد می شود.
• مالیوانکی – از ریشۀ "مالیوواتی" ( به اوکراینی: малювати ) ، به معنی: «رنگ کردن» – با نقاشی طرحی با قلم مو با استفاده از رنگ های روغنی یا آبرنگ ایجاد می شود. گاهی برای اشاره به رنگ آمیزی ( به عنوان مثال با ماژیک ) روی تخم مرغ نیز استفاده می شود.
• ناکلیانکی – از ریشۀ: "کِلیاتی" ( به اوکراینی: клеїти ) ، به معنی: «برای چسب زدن» – با چسباندن اشیا به سطح تخم مرغ ایجاد می شود.
• تراولنکی – از ریشۀ: "تراولنیا" ( به اوکراینی: травлення ) ، «حکاکی کردن» – با موم مالی تخم مرغ ها و سپس حکاکی کردن مناطق موم نشده ایجاد می شود. این یک روش سنتی اوکراینی نیست، اما اخیراً رایج شده است.
• بیسرکی – از ریشۀ: "بیسر" ( به اوکراینی: бісер ) ، به معنی: «مهره» – با پوشاندن تخم مرغ با موم زنبور عسل، و سپس قرار دادن مهره ها در موم برای ایجاد طرح های هندسی ایجاد می شود.
• لیستوفکی – از ریشۀ: "لیستیا" ( به اوکراینی: листя ) ، به معنی: «برگ ها» – با رنگ کردن تخم مرغی که برگ های کوچکی به آن چسبیده است ایجاد می شود.