پیدازیستی

پیدازیستی یا فانروزوئیک[ ۱] ( Phanerozoic ) یک اَبَردوران ( ائون ) زمین شناسی است. [ ۲] واژه فانروزوئیک از واژه یونانی «فانروس» مشتق شده که به معنی پیدا و هویدا است. پس از گسترش سریع و فراوان زیست در کامبرین، تنوع زیستی زمین افزایش چشمگیری یافت و به این خاطر در سنگواره های ابردوران پیدازیستی، سنگواره های جانوران بیشتر و پیشرفته تری دیده می شود. نام پیدازیستی در اصل، در زمانی ابداع شد و به کار رفت که هنوز سنگواره های قدیمی تر از کامبرین یافته نشده بود.
در ابردوران پیدازیستی که از حدود ۵۴۱ میلیون سال پیش تاکنون به درازا کشیده زیست جانوری انبوه و فراوان بوده است. [ ۳] در پیدازیستی چندین شاخه از جانوران به سرعت، پدیدار شدند، ماهی ها تکامل پیدا کردند، حشرات و چهاراندامان پدید آمدند و گیاهان پیشرفته تری به منصه ظهور رسیدند. در ابردوران پیدازیستی بود که نیروهای زمین ساختی با فشار خود، باعث درهم فشرده شدن قاره های جهان در یک ابرقاره به نام پانجه آ شدند و این ابرقاره سپس تکه تکه شده و قاره های امروزی را به وجود آورد.
بیشتر زمین شناسان و دیرین شناسان مرز دو ابردوران پیشین زیستی و پیدازیستی را زمانی می دانند که نخستین سه بندی ها ( تریلوبیت ها ) و جانوران آبسنگ ساز هم چون کهن جامان Archaeocyatha و مرجان های دریایی پدیدار شدند.
پیدازیستی دربرگیرنده دوران ها و دوره های زیر است[ ۴] :
• دیرینه زیستی ( پالئوزوئیک ) ( ۵۴۱–۲۵۲ میلیون سال ) : کامبرین، اردویسین، سیلورین، دوونین، کربونیفر و پرمین.
• میانه زیستی ( مزوزوئیک ) ( ۲۵۲–۶۶ میلیون سال ) : تریاس، ژوراسیک و کرتاسه
• نوزیستی ( سنوزوئیک ) ( ۶۶ میلیون سال پیش - تا کنون ) : پالئوژن، نئوژن و کواترنری.
زمان درازی که از شکل گیری زمین تا پیدازیستی ادامه داشته به نام بزرگ اَبَردوران پرکامبرین ( نهان زیستی ) معروف است. این بزرگ ابردوران خود به سه ابردوران تقسیم شده است و آن ابردورانی که پیش از پیدازیستی بوده، پیشین زیستی ( پروتروزوئیک ) نام دارد.