پوشاک در افغانستان

آمیزشی از قوم ها و قبیله های گوناگون در جغرافیای طبیعی متنوع افغانستان عمدتا در شهرهای کوچک، روستاها و خیمه های عشایری زندگی می کنند. حدود ۲۴ درصد از این مردمان در روستاها به سر می برند. [ ۱] پوشاک سنتی بازتاب کنندهٔ این تغییرات جغرافیایی و مسکونی و همچنین بیان کنندهٔ هویت فردی و گروهی، اجتماعی و اقتصادی، مراحل چرخهٔ زندگی، و تغییر روندهای اجتماعی و سیاسی است، که در نهایت به خلق سبک های جدید، و تبادل انواع پوشاک منجر می شود. [ ۲]
پیراهن و تنبان ( گویش محلی: پیران تُنبان یا پیران تُمبان ) [ الف] نوعی از لباس مردانه است که به صورت سنتی توسط مردان افغانستان و پاکستان پوشیده می شود. [ ۳]
یکی از تشخیصی ترین پوشاک افغان ها نوعی دستار یا لُنگی ( عمامه مانند ) است، که در بین فارسی زبان ها «لنگوته» ( واژه ای هندی[ ۴] ) یا «دستار» و در بین پشتوزبان ها «paṭkay» یا «pagṛi» یاد می شود، و طول آن بسته به نحوهٔ قدکردن ( تاکردن ) از ۳ تا ۶ متر می رسد. در مناطق قبایلی و روستایی، نوجوانان با پوشیدن لنگوته در واقع نشان می دهند که به سن بلوغ رسیده اند. در زیر دستار نوعی کلاه با اشکال و طرح های تزئینی متنوع پوشیده می شود. در بین مردم تاجیک و اُزبک، نوعی کلاه استوانه شکل و ابریشم دوزی شده مرسوم است. مردم هزاره نوعی کلاه عرقچین می پوشند که از پارچهٔ چیت یا نمد بافته می شود. کلاه های مردانهٔ دیگر نوعی کلاه پوستی ( به ترکمنی: تیلپَک ) است که از پوست گوسفند ساخته می شود و در بین مردم ترکمن مرسوم است. مردم قرقیز نوعی کلاه لحاف دوزی شدهٔ گِرد از پوستین می سازند و مردم نورستان هم نوعی کلاه پشمی با سرپوشی مسطح و لبه های خمیده می پوشند که به «پَکول» معروف است. در بین پشتون های قندهار یک نوع کلاه یخک دوزی شدهٔ استوانه شکل مرسوم است؛ نوعی کلاه با رنگ دانه های شیشه ای براق نیز در قندهار بافته می شود. پشتون های شرقی شینواری، نوعی کلاه مخروطی ( به پشتو: دَروزَو خولَی ) از کاه گندم می پوشند و همچنین در بین مردمان باشندهٔ کوه های بلند مناطق شمال شرقی، کلاه های نَمَدی گِرد مرسوم است. مردم بلوچ هم از قطعات شیشه در طرح کلاه استفاده می کنند. کلاه قره قولی که از پوست قره قول ساخته می شد، و در اوایل سدهٔ بیستم در بین قشر تحصیل کرده افغان مرسوم بود، دیگر از مُد افتاده است. [ ۵]