پهن بال سانان

پهن بال سانان ( نام علمی: Eurypterida ) که به صورت عامیانه با عنوان کژدم های دریایی شناخته می شوند راسته ای از بندپایان درنده منقرض شده هستند که در طول دوران دیرینه زیستی و بین ۴۶۷ تا ۲۵۲ میلیون سال پیش می زیستند. این جانوران برخلاف لقبی که بر آن ها گذاشته شده از کژدم ها نیستند و خویشاوندی نزدیک تری با تیغ دمان دارند. بیشتر گونه های این راسته کوچک بودند و کمتر از ۲۰ سانتی متر طول داشتند اما برخی نیز مانند جیکولاپتروس با ۲٫۵ متر طول بزرگ ترین جانوران بندپا تاریخ محسوب می شوند. آخرین پهن بال سانان در پایان دوره پرمین و در جریان رویداد انقراض پرمین - تریاس به طور کامل از میان رفتند.
کژدم های دریایی انشعابی از گیره داران محسوب می شوند و جانورانی چون خرچنگ نعل اسبی، کژدم و تارتنک خویشاوندان امروزی آن ها هستند. این جانوران آبزی بودند و بیشتر ساکن آب های لب شور و آب های شیرین بودند اما چنین به نظر می رسد که این جانوران یک سیستم تنفسی دوگانه داشتند که هم در آب و هم در خشکی کاربرد داشت. برخی کژدم های دریایی دارای دو بالهٔ بزرگ و بلند پارومانند و نیز دمی نیرومند بودند. همچنین تمام این موجودات گوشت خوار بودند و رژیم غذایی آن ها شامل انواع ماهیان، سرپایان و تریلوبیت ها می شد. به غیر از این موارد احتمالاً مردارخواری و هم نوع خواری نیز میان آن ها رواج داشته است.
قدیمی ترین آثار کشف شده از این موجودات متعلق به اواسط دوره اردوویسین است ولی این احتمال وجود دارد که کژدم های دریایی در اواخر دوره کامبرین یا اوایل دوره اردوویسین به وجود آمده باشند. دوران اوج شکوفایی و تنوع این جانوران مربوط به دوره سیلورین و اوایل دوره دوونین بود ولی بعد از این دوره با ظهور گروه های جدیدی از جانوران چون ماهیان زره دار تنوع این جانوران رو به افول نهاد. وقوع رویداد انقراض دونین پسین باعث کاهش شدید تنوع کژدم ها شد و پس از این رویداد تنها چند گونه کوچک زنده ماندند. این آخرین بازماندگان نیز سرانجام در زمان وقوع رویداد انقراض پرمین - تریاس یا مدتی قبل از این انقراض به طور کامل از میان رفتند.
↑ The position of the megalograptids is uncertain.