پلوئیدی

دستگی یا پلوئیدی ( به انگلیسی: Ploidy ) در ژنتیک به تعداد سری های کروموزوم ها گفته می شود که با هم جور هستند که این کروموزوم های جور را، به ویژه در برخی از مرحله های تقسیم یاخته، در کنار هم می توان یافت.
تعداد کروموزوم های موجود در هر سری کامل از کروموزوم های هر جاندار را "عدد مونوپلوئید" می نامند و آن را با حرف x نشان می دهند. {Homo sapiens ( x ) =۲۳}
& {۴= ( x ) Drosophila melanogaster}
برای تعیین عدد مونوپلوئید هر جاندار کروموزوم های همولوگ آن یکبار شمارش می شوند یا در صورت هاپلوئید بودن آن، همان تعداد کروموزوم ها مدنظر است. ( همیشه اینطور نیست، در قسمت پایینتر بیشتر توضیح داده شده است )
به جاندارانی می گویند که تعداد کروموزوم های آنها مضرب صحیح عدد مونوپلوئید آنها باشد.
مثلاً یوکاریوت ها که معمولاً یک یا دو سری کروموزومی دارند یا به بیانی دیگر هاپلوئید یا دیپلوئید می باشند.
عدد هاپلوئید، به تعداد کروموزوم های موجود در گامت هر فرد می گویند و آن را با حرف n نشان می دهند. {۲۳= ( n ) Homo sapiens}
در مورد یک جاندار دیپلوئید، عدد مونوپلوئید و هاپلوئید می تواند یکسان باشد؛ {۲۳= ( n ) Homo sapiens ( x ) =Homo sapiens} اما همیشه این مسئله برقرار نیست؛ مثلاً گندم گیاهی هگزاپلوئید است ( 6x=۴۲ ) پس عدد مونوپلوئید آن برابر با ( ۴۲/۶ ) ۷ است ولی تعداد کروموزوم های آن در گامت ( عدد هاپلوئید آن ) برابر با ( ۴۲/۲ ) ۲۱ است.
به سلولی که دارای دو دستهٔ کروموزومی باشد ( پیشوند دی به معنای دو ) ، سلول دیپلوئیدی گفته می شود.
این دسته، شاخه ای از دسته یوپلوئیدها است.
به جانداران یوپلوئیدی ای می گویند که بیش از 'دو سری کروموزوم ( دیپلوئید ) ' دارند.
تریپلوئید ( 3x ) ، تتراپلوئید ( 4x ) ، پنتاپلوئید ( 5x ) ، هگزاپلوئید ( 6x ) و…
به جاندارانی می گویند که تعداد کروموزوم های آنها با حالت طبیعی آنها متفاوت است که می تواند در ادامه ناهنجاری های متعددی را شامل شود.
این تفاوت در یک سری کامل نیست؛ برای مثال اگر کروموزوم شمارهٔ ۲۱ به جای دونسخه، سه نسخه در هر سلول وجود داشته باشد این فرد دارای ( ۴۶+۱ ) ۴۷ کروموزوم خواهد بود و به سندروم داون مبتلا خواهد شد.
پس تغییرات در تعداد کروموزوم این فرد در یک کروموزوم بود نه در یک سری کامل کروموزوم.
به این حالت غیرطبیعی ۴۷ کروموزومه بودن فرد ( در این مثال ) جاندار آنیوپلوئیدی می گویند.