پرگامون

پِرْگامون (Pergamon)
پِرْگامون
(یا: پِرگاموس، پِرگاموم) شهر باستانی یونانی در ایالت مو سیا در غرب آسیای صغیر. در ۲۸۳پ م مرکز مملکت مستقل سلسلۀ آتالوس شد. در مقام متحد روم در قرن ۲پ م اهمیت سیاسی فراوانی داشت. همچنین، مرکز هنر و فرهنگ و زادگاه جالینوس طبیب بود. کتابخانۀ مشهوری داشت که کتاب های آن را مارکوس آنتونیوس به کلئوپاترا، ملکۀ مصر، اهدا و به اسکندریه منتقل کرده بود. در ۱۳۳پ م آتالوس سوم، که فرزندی نداشت، آن جا را برای روم به ارث گذاشت؛ درنتیجه بیشتر این سرزمین جزو ایالت رومی آسیا شد. شهر کنونی، واقع در ترکیه، در نزدیکی آن بنا شده است. مشهور است که یونانیانِ اِئولی آن را بنا نهادند و نخستین بار گزنفون در کتاب بازگشت ده هزار نفر (تألیف ح ۳۷۰پ م) از آن نام برده است، ولی این سرزمین در حدود ۴۲۰پ م نیز از اهمیت نسبی برخوردار بود. پس از مرگ اِسکَندَر مَقدونی در ۳۲۳پ م، لوسیماخوس شهر را تصرف کرد ولی فیلتایروس، فرماندۀ قلعه، او را در ۲۸۳پ م بیرون راند. فیلتایروس در ۲۶۳پ م درگذشت و پرگامون را برای برادرزاده اش، اِئومِنِس اول، به ارث گذاشت که او نیز در ۲۴۱پ م درگذشت و عموزاده اش، آتالوس اول، جانشین او شد. آتالوس و پسرش، اِئومِنِس دوم، سرزمین خود را به روم نزدیک کردند؛ درنتیجه سرزمین آنان گسترش یافت و تقریباً سراسر غرب آسیای صغیر را دربر گرفت. آتالوس سوم در ۱۳۳پ م درگذشت و برطبق وصیت نامه اش پرگامون به روم تعلق گرفت؛ بیشتر این سرزمین جزو ایالت رومی آسیا شد، به استثنای فریگیۀ بزرگ، که به پونتوس واگذار شد. پرگامون مهد مکتب مشهور معماری بود که زیر نفوذ شدید لوسیپوس و اسکوپاس قرار داشت. معبد مشهور پرگامون که امروزهدر موزۀ شهر برلین بازسازی شده است، یکی از عجایب هفت گانه است. کاغذ پوستی (به فرانسه پارْشْمَن) از نام این شهر گرفته شده و فرم کتاب به صورتی که امروزه می شناسیم نخستین بار در همین شهر ابداع شد و جانشین فرم طومار که بر روی پاپیروس نوشته می شد گشت.