پروتکل لیتوینوف

پروتکل لیتوینوف نام رایج یک معاهده صلح بین المللی است که در ۹ فوریه ۱۹۲۹ در مسکو منعقد شد. این معاهده به افتخار ماکسیم لیتوینوف، دیپلمات ارشد شوروی که مذاکرات مربوط به این معاهده را پیش می برد، نام گذاری شده است. یکی از مفاد اصلی این معاهده، اجرای فوری پیمان بریان - کلوگ توسط کشورهای امضاکننده بود. در واقع کشورهای عضو این معاهده رسماً اعلام می کردند که از جنگ به عنوان بخشی از سیاست خارجی ملی، صرف نظر می کنند.
نام رسمی پروتکل لیتوینوف که در جامعه ملل به ثبت رسید، «پروتکل لازم الاجرا شدن فوری معاهده پاریس مورخ ۲۷ اوت ۱۹۲۸، درخصوص صرف نظر از جنگ به عنوان ابزار سیاست ملی» بود. این معاهده گاهی با عنوان «پروتکل مسکو» نیز شناخته می شود.
اولین امضاکنندگان پروتکل لیتوینوف عبارت بودند از شوروی، لهستان، لتونی، استونی و رومانی. چهار کشور دیگر مدتی بعد رسماً به این پیوستند: لیتوانی، فنلاند، ترکیه و پرشیا ( ایران ) .
در اواخر سال ۱۹۲۷، مکاتبات بین هیئت های دیپلماتیک فرانسه و ایالات متحده، به سمت تدوین معاهده ای بین المللی حرکت کرد که به موجب آن کشورهای امضاکننده اعلام کنند که از استفاده از جنگ به عنوان ابزاری برای سیاست خارجی چشم پوشی و خودداری خواهند کرد. [ ۱] مذاکرات در نیمه اول سال ۱۹۲۸ به سرعت پیش رفت و مجموعاً وزارت خارجه ۱۵ کشور در این فرآیند شرکت داشتند. [ ۲] در ۲۷ اوت ۱۹۲۸ متن معاهده که به پیمان بریان - کلوگ معروف شد ( ترکیب نام فرانک بی. کلوگ وزیر امور خارجه آمریکا و آریستی بریان وزیر امور خارجه فرانسه ) در پاریس به امضا رسید. [ ۲]
در داخل دولت کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی اختلافاتی بر سر پیمان بریان - کلوگ وجود داشت و قدرت های سرمایه داری پشت این پیمان هم شوروی را چندان در روند مذاکرات پیمان بازی نمی دادند. شوروی به صداقت و نیت قدرت های بزرگی که در پی انعقاد این پیمان بودند بدبین بود. دولت شوروی که از تهاجم خارجی بیم داشت حتی در پی خلع سلاح کامل بود و استدلال می کرد که ادامه وجود تسلیحات در سطح گسترده، اساساً با دعوت صوری به ممنوعیت جنگ متضاد و ناسازگار است. [ ۳] مقاله ای در روزنامه دولتی شوروی به نام ایزوِستیا مشخصاً به کلوگ ( وزیر خارجه آمریکا ) و حمایت عمومی و مستمر او از دکترین مونرو و تجویز این دکترین برای اقدام نظامی توسط ایالات متحده علیه «هر قدرتی در جهان» که آن را نقض کند، اشاره کرد. [ ۳]