پدال

پـِدال ( یا پایدان، پایی، جاپایی، پادک، رکاب، پنجه رکاب ) اهرمی است که با نیروی پای انسان به حرکت آید. از گونه های پدال می توان از پدال گاز، پدال ترمز و پدال کلاچ در خودروها نام برد. برای خودروها قفل ویژه ای نیز به نام قفل پدال وجود دارد تا از دزدی خودرو جلوگیری کند. پدال در ابزارهای گوناگون مانند چرخ خیاطی و دوچرخه هم کاربرد دارد. به پدال دوچرخه در فارسی رکاب ( از ریشه رَکَب عربی، به معنی سوار شدن ) یا پایدان ( در برخی لهجه ها مثل شیرازی ) گفته می شود. همچنین در برخی قایق های تفریحی پدالهایی تعبیه شده است و به اینگونه قایق ها، قایق پدالی گفته می شود.
صندلی های پدالی در سلمانی ها و مطب های دندانپزشکی به کار می روند و برخی شیرهای پدالی مایعات هم در دندانپزشکی و غیره کاربرد دارند. در صنعت نیز دستگاه های زیادی هستند که در بخشی از آنها پدال بکار می رود مانند دستگاه مینی یونیت در سوراخکاری.
پدالها تخته های باریک و بلندی هستند که درقسمت پائین دستگاه زری بافی، زیر پای بافنده قرار دارند. تعداد پدالها بسته به نوع پارچه و تعداد وردهای دستگاه متغیر است. درپارچه زری چهار پدال برای کشیدن چهار ورد و یک پدال برای عوض کردن کارت ژاکارد استفاده می شود. با پائین بردن هریک از پدالها به وسیله فشار پا گروه معینی از تارها بالا کشیده می شوند تا پود از آنها عبور کند. [ ۱]
برخی ابزار موسیقی مانند پیانو و ارگ و گهگاه چنگ، سنتور، ویبرافون و سینتی سایزر هم دارای پدال برای تغییر در صدا هستند. برای تأثیری که این پدالها در نوا می گذارند در فارسی اصطلاح «واخوان» به کار رفته است. پدال را در سنتور برای جلوگیری از شکست هارمونیکی به کار می برند.
اکثر پیانوها دارای سه پدال و برخی از آنها دارای دو پدال هستند. پدال سمت راست پدال نگهدارنده خوانده می شود. فشار دادن این پدال به طرف پایین موجب می شود تا خفه کن های نمدی عقب بروند و از سیم دور شوند؛ بنابراین حتی پس از برداشتن انگشت از روی شستی پیانو نیز آوای نتها به علت ادامه ارتعاش سیمها تداوم می یابد. عقب رفتن خفه کن های نمدی موجب آزادی ارتعاش همه سیمها می شود و در نتیجه صدای قویتری به گوش می رسد.
پدال سمت چپ یا پدال نرم برای کاهش یا نرم کردن صدا به کار می رود. در پیانوهای عمودی و برخی از پیانوهای بزرگ فشار دادن این پدال به سمت پایین موجب می شود چکشهای نمدی پیانو به سیمها نزدیکتر شوند. کاهش فاصله چکش و سیم باعث می شود که صدای حاصل شدت کمتری داشته باشد. در اکثر پیانوهای بزرگ، استفاده از پدال نرم، موجب می شود تا ردیف چکشها به یک سو حرکت کنند و در نتیجه چکش به جای سه سیم تنها بر دو سیم ضربه بزند و صدای کمتری ایجاد شود.

پِدال (pedal board)
در برخی سازهای مخصوص، وسیله ای مکانیکی که لزوماً با پاها به کار می افتد. بعضی پدال ها، مثل پدال های ارگ، می توانند عملاً نت هایی تولید کنند؛ بعضی دیگر، مثل پدال های کشیده و نرم پیانو، ممکن است واسطۀ ایجاد جلوه های آوایی معین باشند؛ یا مانند پدال های هارپ، برای تغییر طول، و در نتیجه کوک سیم ها به کار روند.