پارادوکس بخت ازمایی

پارادوکس بخت آزمایی. پارادوکس لاتاری از جمله ناسازنماهای شناخت شناسی صوری، و به طور ویژه در شاخه احتمالات بیزی، است. این ناسازنما نقشی کلیدی در مباحث شناخت شناسی صوری دارد. برای درک ناسازنما نیاز است که به دو مفهوم کیفی و کمی باور، و ارتباط میان آن ها آشنایی داشته باشیم. در مفهوم کیفیِ باور، فرد به چیزی باور دارد یا ندارد. من باور دارم که دانشگاهِ شریف در تهران است. در مفهوم کیفیِ باور، به درجه باور توجه می شود. برای نمونه من شصت درصد باور دارم که فردا بارانی است. نظر متداول آن بود که اگر درجهٔ باورِ فردی بالای پنجاه درصد بود، آن شخص باور دارد و اگر زیر پنجاه بود عدم باور. اما ناسازنمای بخت آزمایی نشان می دهد که نه تنها پنجاه درصد بلکه هر آستانهٔ دیگری که در نظر گرفته شود، نمی تواند هدف مورد نیاز را برآورده کند چون به گزاره هایی می رسیم که فرد مورد نظر به تک تک آن گزاره ها عدم باور دارد ولی به فصل منطقی آن ها باور دارد! این ناسازنما انتقادی جدی به اصل پذیرش عقلانی است.
اصل پذیرش عقلانی:
• عقلانی است گزاره ای را که خیلی درست به نظر می رسد، بپذیریم. ( مثلاً درجه احتمالش بسیار بالا باشد )
• غیرعقلانی است که گزاره ای را که خود ناسازگار است یا چند گزاره را که با هم ناسازگارند، بپذیریم.
• اگر عقلانی است مع گزاره الف را بپذیریم و عقلانی است که گزاره ب را بپذیریم، آن گاه عقلانی است که عطف و فصل منطقی هر دو گزاره را بپذیریم.
فرض کنید بخت آزمایی برگزار می شود که یک هزار نفر در آن شرکت کرده اند. هر بلیت یک هزارم احتمال برد دارد. پس درجه باور که برای نمونه بلیت الف ۱ می برد، برابر یک هزارم است. از آن جا که یک هزارم درجه بسیار پایینی است، می توانیم بگوییم که بلیت الف ۱ بازنده است. همین حالت برای هر بلیت دیگر مانند الف ۵۷۶ ام، هم وجود دارد. در نتیجه، هر بلیت به تنهایی بازنده است. از آن جایی که هر بلیت بازنده است، نتیجه می گیریم که همه بلیت ها بازنده هستند! از سوی دیگر، بدیهی است که باور داریم که یکی از بلیت ها به هر روی خواهد برد و همه بلیت ها بازنده نیستند. [ ۱]