ولسوالی جلریز

جَلریز یکی از ولسوالی های ولایت میدان وردک در خاور افغانستان است. مرکز این ولسوالی در ۶۲٫۹ کیلومتری جنوب غربی کابل واقع شده، که شاهراه کابل - بهسود از وسط آن می گذرد. جمعیت آن در سال ٢۰٢۰ میلادی، ۵٩٬٩٢۰ نفر اعلام شده است. این ولسوالی یکی از تولیدکنندگان عمده کچالو و سیب است. [ ۱]
جلریز در جاده ابریشم بین کابل و بامیان قرار دارد. باور بر اینست که نام جلریز از کلمه دری جل یا جلا به معنی درخشنده و پسوند ریز به معنی پاشیدن گرفته شده است. احتمال بر آنست که این نام با دو رود که در آن جاریست مرتبط باشد. [ ۲]
در ١٩٧٩ نظر به موقعیت جغرافیایی و استراتیژیک آن، جلریز توسط مجاهدین گرفته شد. این تهاجم با واکنش سریع حکومت وقت مواجه شده و ۶۰ - ٧۰ تن از مجاهدین کشته شدند که در نتیجه دست مجاهدین از جلریز کوتاه شد. در جریان جنگ های داخلی افغانستان ١٩٩٢ - ٩۶ دوباره به دست مجاهدین افتاد و از ١٩٩۶ - ٢۰۰١ در دست طالبان بود. از ٢۰۰١ به بعد همزمان با تهاجم آمریکا و تشکیل حکومت موقت جلریز دوباره به دست نیروهای دولتی افتاد. در ٢۰۰۶ طالبان به مرکز ولایت میدان ( کوته اشرو ) نیز حمله کردند. بر بنیاد کتاب بررسی سالانه اداره ثبت و احوال نفوس افغانستان در ٢۰١٩, ٥٧, ٨٧۰ نفر در جلریز ساکن هستند.
جلریز در مرکز - شرق از مرکز میدان وردک ( میدان شهر ) واقع شده است و در فاصله ۶٢. ٩ کیلومتری جنوب غرب شهر کابل قرار دارد. این ولسوالی از شمال به ولایت پروان، از غرب به ولسوالی حصه اول بهسود، از جنوب غرب به ولسوالی دای میرداد، از جنوب شرق به ولسوالی نرخ و میدان شهر و از غرب به ولایت کابل محدود است. [ ۳] ولسوالی به شکل یک دره اصلی به فاصله ٣٧ کیلومتر از غرب به شرق و دیگر دره های فرعی افتاده است. دریای اصلی آن دریای سرچشمه است، ( اسم بخش علیای دریا کابل ) که از کوتل اونی سرچشمه می گیرد.
این ولسوالی به پنج حوزهٔ اداری زیر تقسیم گردیده است:
• جلریز
• زیوُلات
• سنگلاخ
• تکانه
• سرچِشمه
جلریز سکونتگاه عمدهٔ یکی از اقوام افغانستان، مردمان هزاره هستند. پشتون ها و تاجیک ها به صورت اقلیت در درهٔ جلریز و میدان شهر ساکن هستند.
جلریز یکی از تولیدکنندگان عمدهٔ کچالو و سیب در افغانستان است. همین طور گندم، زردآلو، لوبیا، چهارمغز، زردک، بادام، پیاز و …. به اندازهٔ رفع احتیاج کشت و پرورش داده می شوند. بر اساس آمار سال ٢۰۰٨، به تعداد ١٣۴٬٧۰۰ رأس مواشی در درهٔ جلریز موجود بود، که ۵۰٬۰۰۰ رأس آن گوسفند آن را گوسفند تشکیل داده بود. [ ۴] در ٢۰١٨، ٩ باب مکتب به درجهٔ لیسه، ١١ باب مکتب متوسطه، و ٨ باب مکتب ابتداییه در ولسوالی وجود داشت که توسط بودجهٔ وزارت معارف و به همکاری شوراهای مردمی ایجاد شده بودند. بر اساس گزارش ها، در این ولسوالی ۳۵۱ معلم که ۴١ معلم آن زنان است، تدریس می کنند. ۵ کلینیک صحی عالی، ٣ کلینیک صحی متوسطه و یک کلینیک صحی ابتدایی در جلریز مشغول به فعالیت هستند، که همه توسط کمیتهٔ سوئد برلی افغانستان تأسیس و به بهره برداری سپرده شده است. < "ref name="AAN>