ولایت سغد

ولایت سُغد نام یکی از ولایت های کشور تاجیکستان است و مرکز آن شهر خُجَند نام دارد. مساحت این استان ۲۶٬۱۰۰ کیلومتر مربع و جمعیت آن در سال ۱۳۸۵، ۲٬۲۷۵٬۰۰۰ نفر بوده است.
این ولایت ۳۰ درصد از جمعیت تاجیکستان و یک سوم از زمین های قابل کشت این کشور را در خود جای داده است. [ ۱] همچنین دو سوم از تولید ناخالص داخلی کشور در این ولایت تولید می شود. [ ۲]
این ولایت در سال ۱۹۲۴ به عنوان بخشی از جمهوری سوسیالیستی ازبکستان شوروی تأسیس شد و در سال ۱۹۲۹ در پی کوشش های شیرین شاه شاه تیمور به جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان شوروی پیوست.
این منطقه پیش از سال ۲۰۰ لنین آباد نامیده می شد. نام کنونی این ولایت از منطقهٔ باستانی سُغد گرفته شده است.
ولایت سغد در منطقۀ شمالی جمهوری تاجیکستان قرار دارد. حدود این ولایت را اساساً کوه ها تشکیل می دهند. در شمال آن رشته کوه های قُرَمه ( با بلندای ۳٬۷۶۹ متر ) و مغول ( ۱٬۶۲۴ متر ) قرار دارند، که به رشته کوه های تیان شان داخل می شود. این ولایت در سمت جنوب با رشته کوه های ترکستان ( ۵٬۵۰۹ متر ) ، زرافشان ( ۵٬۴۸۹ متر ) و حصار محصور است که به سلسله کوه های حصار و آلای معروف می باشند. بین رشته کوه های قرمه و ترکستان، بخش غربی درۀ فرغانه قرار گرفته که از آن سیردریا می گذرد. رشته کوه های ترکستان و زرافشان را درۀ فرغانه از هم جدا می کند.
اقلیم ولایت سغد معتدل است. زمستانش نه چندان سرد ( میانگین دمای ژانویه ۱ تا ۱ - ) ، تابستانش گرم ( میانگین دمای ژوئیه ۲۸+ ) ، بارندگی سالانه ۱۵۰ میلی متر و در برخی نقاط ۳۰۰ میلی متر است. در این ولایت بعضاً باد گرم و خشک می وزد.
رودها: سیردریا که از رودهای اسفره، خواجه باقرغان، آق سو و غیره در این ولایت تغذیه می شوند. همچنین زرافشان با شاخاب هایش فان دریا، کشتوت، مَغیان، که دارای قله های برفی است، ذخیرۀ بزرگ برق آبی دارد و برای آبیاری زمین ها استفاده می شود.
بزرگ ترین دریاچه های این ولایت عبارت هستند از اسکندرکول و آق سقان.
خاک ها: خاک هایی از نوع هموار با رنگ خاکستری باز، در کوه ها خاکستری تیره بیشتر است که تدریجاً به خاک های ارغوانی رنگ، خاک های کوهی - جنگلی و خاک های مرغزاری کوهی تغییر می کند. رستنی های منطقه را گیاهان بیابانی و نیمه بیابانی تشکیل می دهند؛ آویشن ( شِباغ ) ، خار پای شتر، در دره رودها به مقدار کم توق زارها باقی مانده اند.