استان بدخشان ( ساسانی: بَدَخش؛ پهلوی: bythš؛ اشکانی: bthšy؛ پارسی میانه: bizhoo ) [ ۱] یکی از ۳۴ استان افغانستان است که در شمال شرقی آن واقع شده است. بدخشان از سطح دریا ۱٬۸۰۰ متر بلندی دارد و مرکز آن شهر فیض آباد است. این استان دارای مرز بین المللی از شمال با تاجیکستان، از شرق با چین و از جنوب با پاکستان است. استان بدخشان با ۲۸ شهرستان، پر شهرستان ترین استان افغانستان می باشد.
این استان در ۴۷۰ کیلومتری کابل واقع است. بدخشان از جنوب با استان های پنجشیر، و کاپیسا و از غرب با استان تخار هم مرز است. مساحت بدخشان بیش از ۴۷٬۴۰۳ کیلومتر مربع می باشد و شمار باشندگان آن بیش از یک میلیون نفر برآورد شده است.
نفوس این شهر بالغ بر یک میلیون و پنجاه و پنج هزار نفر می باشد. [ ۲]
بدخشان از نظر ریشه شناسی از واژهٔ فارسی میانه ( badaxš ) که یک عنوان رسمی است، گرفته شده است. حروف ( ān ) که در آخر آن آمده است پسوندی است که برای نشان دادن منطقهٔ جغرافیایی بکار می رود؛ بنابراین کلمهٔ بدخشان ( badaxšān ) به معنای متعلق بودن این منطقه به شخصی به نام بدخش ( badaxš ) است. [ ۳]
در زمان ساسانیان به این منطقه بِدِخش bidix و در زمان اشکانیان bthšy می گفتند؛ در سنگ نوشته های ساسانی در کعبهٔ زرتشت این نام به شکل Bałasakan نیز آمده است. نام بدخشان، در زبان پهلوی به صورت bythš، در سنگ نوشته های پارسی میانه به صورت pitiaxou، در زبان یونانی به صورت bdeašx، در زبان ارمنی به صورت pəṭaḥšā یا afṭaḥšā و به زبان سریانی به صورت مُفَتِّش آمده است. این نام در منبع چینی از سدهٔ هفتم میلادی به صورت Po - to - chang - na ثبت شده است.
بدخشان از نخستین دوره های روزگار باستان به بعد منبع لاجورد بوده و معادن یاقوت آن نیز شهرت داشته اند. واژهٔ فرانسوی «balais» و انگلیسی «balas» که نام گونه ای از یاقوت بوده ریشه در همین واژهٔ بدخش دارد که در برخی از زبان های ایرانی شرقی، حرف d به حرف l تبدیل شده است.
بدخشان در اشعار بیشتر شاعران به کیفیت لعل خویش مشهور است. چنانچه فرخی سیستانی می سراید:
باشندگان این ولایت را اکثراً تاجیک ها تشکیل می دهد. تاجیک ها متشکل از دو گروه ( پامیری زبان و پارسی زبان هستند ) . همچنین اندکی از ازبیک ها و قیرقیزها در بدخشان زندگی میکنند. زبان های رایج در این ولایت عبارتند از زبان های فارسی دری، زبان های پامیری، ازبیکی و قرقیزی می باشند. [ ۴]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاین استان در ۴۷۰ کیلومتری کابل واقع است. بدخشان از جنوب با استان های پنجشیر، و کاپیسا و از غرب با استان تخار هم مرز است. مساحت بدخشان بیش از ۴۷٬۴۰۳ کیلومتر مربع می باشد و شمار باشندگان آن بیش از یک میلیون نفر برآورد شده است.
نفوس این شهر بالغ بر یک میلیون و پنجاه و پنج هزار نفر می باشد. [ ۲]
بدخشان از نظر ریشه شناسی از واژهٔ فارسی میانه ( badaxš ) که یک عنوان رسمی است، گرفته شده است. حروف ( ān ) که در آخر آن آمده است پسوندی است که برای نشان دادن منطقهٔ جغرافیایی بکار می رود؛ بنابراین کلمهٔ بدخشان ( badaxšān ) به معنای متعلق بودن این منطقه به شخصی به نام بدخش ( badaxš ) است. [ ۳]
در زمان ساسانیان به این منطقه بِدِخش bidix و در زمان اشکانیان bthšy می گفتند؛ در سنگ نوشته های ساسانی در کعبهٔ زرتشت این نام به شکل Bałasakan نیز آمده است. نام بدخشان، در زبان پهلوی به صورت bythš، در سنگ نوشته های پارسی میانه به صورت pitiaxou، در زبان یونانی به صورت bdeašx، در زبان ارمنی به صورت pəṭaḥšā یا afṭaḥšā و به زبان سریانی به صورت مُفَتِّش آمده است. این نام در منبع چینی از سدهٔ هفتم میلادی به صورت Po - to - chang - na ثبت شده است.
بدخشان از نخستین دوره های روزگار باستان به بعد منبع لاجورد بوده و معادن یاقوت آن نیز شهرت داشته اند. واژهٔ فرانسوی «balais» و انگلیسی «balas» که نام گونه ای از یاقوت بوده ریشه در همین واژهٔ بدخش دارد که در برخی از زبان های ایرانی شرقی، حرف d به حرف l تبدیل شده است.
بدخشان در اشعار بیشتر شاعران به کیفیت لعل خویش مشهور است. چنانچه فرخی سیستانی می سراید:
باشندگان این ولایت را اکثراً تاجیک ها تشکیل می دهد. تاجیک ها متشکل از دو گروه ( پامیری زبان و پارسی زبان هستند ) . همچنین اندکی از ازبیک ها و قیرقیزها در بدخشان زندگی میکنند. زبان های رایج در این ولایت عبارتند از زبان های فارسی دری، زبان های پامیری، ازبیکی و قرقیزی می باشند. [ ۴]
wiki: ولایت بدخشان