[ویکی فقه] تأویل ، واژه ای قرآنی و اصطلاحی در علوم قرآنی و تفسیر و حدیث و سپس اصول فقه و کلام و فلسفه و عرفان می باشد.
کاربرد نسبتاً فراوان تاویل در قرآن و حدیث ، در وجوه و مرادات مختلف، این واژه را موضوع مباحث و مناقشات علمی قرار داده که این مباحث خود منشأ ابراز دیدگاه های متفاوت در باره قرآن و متون دینی ، بویژه از حیث معنا و فهم درونی آیات و احادیث (در برابر معنا و فهم ظاهری ) و تأسیس « علم تأویل » نزد اهل عرفان شده است.
ریشه واژه تاویل
همه لغت نویسان و لغت شناسان تأویل را از ریشه اَوَلَ می دانند.
معانی لغوی واژه تاویل
به نوشته ابن فارس ، این ریشه دو معنای اصلی دارد: آغاز یک چیز و پایان آن.
کلمه اوّل از معنای نخست اشتقاق یافته و فعل آلَ یَؤُول به معنای «رَجَعَ» (بازگشت) به معنای دوم راجع است.
واژه های اِیاله به معنای سیاست و آل به معنای خاندان و خانواده از ریشه اَوَلَ است، تأویل (بر وزن مصدری تفعیل) نیز با معنای دوم پیوند دارد و « تأویل کلام » بدان بازمی گردد.
لغت شناسانِ پیش از ابن فارس و پس از او غالباً همین توضیح را در باره تأویل دارند.
ابوعُبَیده مَعْمَر بن مُثنّی (متوفی ح۲۱۰) یکی از دو معنای تأویل را «مَرجِـع» (بازگشت گاه) دانسته است.
از ابوالقاسم زجّاجی (متوفی ۳۳۷) نیز نقل شده که معنای لغوی تأویل «مَرجِع و مَصیر» است.
کسانی چون جوهری در صحاح اللغة ، ازهری در تهذیب اللغة ، ابن اثیر در النهایة فی غریب الحدیث و الاثر ، راغب اصفهانی در مفردات الفاظ القرآن ، فیروزآبادی در بصائر ذوی التمییز ، ابن منظور در لسان العرب ، شریف رضی در حقایق التأویل این پیوند معنایی را تأیید کرده و با تعبیراتی چون «اِبداءُ عاقبةِ الشی» (آشکار کردن سرانجام یک چیز)، «ما یَؤولُ الیهِ الشیء» (آن چه یک چیز بدان بازمی گردد) و «ما یَؤول الیهِ اَمْرُهم» (آن چه سرانجام کارشان بدان بازمی گردد) کوشیده اند تا معنای مراد از واژه تأویل را بیان کنند.
به گفته فیروزآبادی، تأویل با واژه اَوَّل نیز هم معنا دانسته شده است (تأویل کلام یعنی برگرداندن سخن به آغاز آن)، هم چنان که برخی آن را با واژه ایاله به معنای سیاست مرتبط کرده اند.
وجه این ارتباط در توضیح ازهری، و به نقل از او ابن منظور، در باره «تأویل کلام» آمده است؛ «اُلْتُ الشی» به معنای گرد آوردن و سامان دادن است و چنین می نماید که «تأویل» عبارت است از گرد آوردن چند معنای مشکل در یک لفظ روشنِ بی اشکال.
مضاف الیه واژه تآویل
...
کاربرد نسبتاً فراوان تاویل در قرآن و حدیث ، در وجوه و مرادات مختلف، این واژه را موضوع مباحث و مناقشات علمی قرار داده که این مباحث خود منشأ ابراز دیدگاه های متفاوت در باره قرآن و متون دینی ، بویژه از حیث معنا و فهم درونی آیات و احادیث (در برابر معنا و فهم ظاهری ) و تأسیس « علم تأویل » نزد اهل عرفان شده است.
ریشه واژه تاویل
همه لغت نویسان و لغت شناسان تأویل را از ریشه اَوَلَ می دانند.
معانی لغوی واژه تاویل
به نوشته ابن فارس ، این ریشه دو معنای اصلی دارد: آغاز یک چیز و پایان آن.
کلمه اوّل از معنای نخست اشتقاق یافته و فعل آلَ یَؤُول به معنای «رَجَعَ» (بازگشت) به معنای دوم راجع است.
واژه های اِیاله به معنای سیاست و آل به معنای خاندان و خانواده از ریشه اَوَلَ است، تأویل (بر وزن مصدری تفعیل) نیز با معنای دوم پیوند دارد و « تأویل کلام » بدان بازمی گردد.
لغت شناسانِ پیش از ابن فارس و پس از او غالباً همین توضیح را در باره تأویل دارند.
ابوعُبَیده مَعْمَر بن مُثنّی (متوفی ح۲۱۰) یکی از دو معنای تأویل را «مَرجِـع» (بازگشت گاه) دانسته است.
از ابوالقاسم زجّاجی (متوفی ۳۳۷) نیز نقل شده که معنای لغوی تأویل «مَرجِع و مَصیر» است.
کسانی چون جوهری در صحاح اللغة ، ازهری در تهذیب اللغة ، ابن اثیر در النهایة فی غریب الحدیث و الاثر ، راغب اصفهانی در مفردات الفاظ القرآن ، فیروزآبادی در بصائر ذوی التمییز ، ابن منظور در لسان العرب ، شریف رضی در حقایق التأویل این پیوند معنایی را تأیید کرده و با تعبیراتی چون «اِبداءُ عاقبةِ الشی» (آشکار کردن سرانجام یک چیز)، «ما یَؤولُ الیهِ الشیء» (آن چه یک چیز بدان بازمی گردد) و «ما یَؤول الیهِ اَمْرُهم» (آن چه سرانجام کارشان بدان بازمی گردد) کوشیده اند تا معنای مراد از واژه تأویل را بیان کنند.
به گفته فیروزآبادی، تأویل با واژه اَوَّل نیز هم معنا دانسته شده است (تأویل کلام یعنی برگرداندن سخن به آغاز آن)، هم چنان که برخی آن را با واژه ایاله به معنای سیاست مرتبط کرده اند.
وجه این ارتباط در توضیح ازهری، و به نقل از او ابن منظور، در باره «تأویل کلام» آمده است؛ «اُلْتُ الشی» به معنای گرد آوردن و سامان دادن است و چنین می نماید که «تأویل» عبارت است از گرد آوردن چند معنای مشکل در یک لفظ روشنِ بی اشکال.
مضاف الیه واژه تآویل
...
wikifeqh: واژه_تاویل